Aleksandra Fiodorowna. Żona Mikołaja II, ostatnia caryca Rosji

Aleksandra Fiodorowna: ślub i koronacja

Aleksandra (Alicja) pojawiła się na świecie 6 czerwca 1872 roku w Darmstadt (stolicy Wielkiego Księstwa Hesji). Po przedwczesnej śmierci matki spędzała dużo czasu z babką, królową Wiktorią. Jak podkreślają badacze, to właśnie ona ukształtowała konserwatywne i religijne przekonania młodej Alicji.

W 1884 roku dwunastoletnia Alicja po raz pierwszy spotkała carewicza Mikołaja. Młody następca tronu Rosji od razu zwrócił na nią uwagę, a ich relacja z czasem przerodziła się w głębokie uczucie.

Niestety, ich miłość napotkała na poważne przeszkody, ponieważ car Aleksander III oraz caryca Maria Fiodorowna nie byli zadowoleni z zainteresowania syna księżniczką heską, uważając jej ród za zbyt mało prestiżowy. Mimo to, uczucie Mikołaja i Alicji przetrwało, stając się fundamentem przyszłego małżeństwa.

Po śmierci Aleksandra III w 1894 roku Mikołaj objął tron, a ich ślub odbył się 26 listopada tego samego roku. Alicja, przyjmując prawosławie, otrzymała imię Aleksandra Fiodorowna. Ich koronacja miała miejsce 12 maja 1896 roku, jednak uroczystości przyćmiła tragedia na Chodynce, gdzie w wyniku paniki zginęło ponad tysiąc osób!

Życie rodzinne i dzieci

Aleksandra i Mikołaj doczekali się pięciorga dzieci: Olgi, Tatiany, Marii, Anastazji i długo wyczekiwanego syna, Aleksego. Niestety, Aleksy cierpiał na hemofilię, co spędzało sen z powiek całej rodziny carskiej.

Troska o syna sprawiła, iż Aleksandra Fiodorowna stała się nadopiekuńcza i szukała pomocy u różnych uzdrowicieli, w tym u kontrowersyjnego Grigorija Rasputina. W swoich wspomnieniach Anna Wyrubowa (bliska przyjaciółka carycy) pisała: „Aleksandra była zrozpaczona chorobą syna i chwytała się każdej nadziei na jego wyleczenie”.

Rasputin zdobył zaufanie Aleksandry dzięki swojej zdolności łagodzenia objawów choroby Aleksego. Jego wpływ na carycę i pośrednio na sprawy państwowe budził niechęć arystokracji i społeczeństwa. Uznany historyk Richard Pipes zauważył, iż Rasputin stał się symbolem korupcji i dekadencji władzy carskiej, która już od dłuższego czasu nie cieszyła się większym autorytetem.

Koniec rządów Aleksandry Romanowej

Podczas I wojny światowej, gdy Mikołaj II objął dowództwo nad armią, Aleksandra przejęła obowiązki związane z zarządzaniem krajem. Jej brak doświadczenia politycznego oraz niemieckie pochodzenie sprawiły, że była postrzegana jako osoba niekompetentna i podejrzewana o sympatie antyrosyjskie. To dodatkowo pogłębiło kryzys monarchii, prowadząc do rewolucji i abdykacji Mikołaja II w 1917 roku.

Po abdykacji Mikołaja II w marcu 1917 roku rodzina carska została zatrzymana i początkowo przebywała w areszcie domowym w Carskim Siole. W początkowym okresie traktowano ich stosunkowo łagodnie. Mogli bowiem spacerować po ogrodzie, mieli dostęp do książek i nie byli pozbawieni wygód, choć coraz bardziej ograniczano im kontakt ze światem zewnętrznym.

W swoich dziennikach, Aleksandra pisała: „Nasza sytuacja jest trudna, ale staramy się zachować spokój i wiarę w lepsze jutro.”

Sytuacja zmieniła się dramatycznie po przejęciu władzy przez bolszewików w październiku 1917 roku. Lenin i jego współpracownicy nie mieli zamiaru pozwolić, by Mikołaj II czy jego rodzina kiedykolwiek odzyskali tron – szczególnie że w Rosji trwała wojna domowa, a zwolennicy monarchii, tzw. Biali, dążyli do przywrócenia Romanowów.

Podróż w nieznane

W sierpniu 1917 roku rodzinę carską przewieziono do Tobolska na Syberii. Podróż była trudna – rewolucjoniści dbali o to, by car i jego bliscy poczuli upokorzenie. Po przybyciu na miejsce Aleksandra i jej dzieci zamieszkali w byłym domu gubernatora – ich sytuacja materialna pogorszyła się, ale wciąż mieli względnie dobre warunki. Aleksandra, choć wyniszczona fizycznie i psychicznie, starała się podtrzymywać morale rodziny. Modlitwa i codzienne rytuały stały się jej sposobem na radzenie sobie z izolacją.

W kwietniu 1918 roku Lenin wydał rozkaz przeniesienia Romanowów do Jekaterynburga. Zamieszkali w Domu Ipatiewa, który był już nie tyle miejscem odosobnienia, co więzieniem. Cele miały zabite okna, nie mogli opuszczać budynku, a ich ruchy były nieustannie śledzone przez strażników. Władze systematycznie odbierały im kolejne przywileje. Najpierw odłączono elektryczność, a następnie ograniczono racje żywnościowe.

Aleksandra, której zdrowie dramatycznie się pogarszało, większość czasu spędzała w łóżku, cierpiąc na chroniczny ból i osłabienie. Wciąż jednak pisała listy, prowadziła dziennik i modliła się za syna. Nie wiedziała jeszcze, że dni jej rodziny są policzone.

Egzekucja Romanowów i śmierć Aleksandry

W nocy z 16 na 17 lipca 1918 roku strażnicy przyszli do Mikołaja II i kazali mu obudzić rodzinę. Powiedziano im, że zostaną przewiezieni w bezpieczne miejsce, co miało być reakcją na zbliżające się wojska Białych. Aleksandra, mimo choroby, wstała z łóżka i wraz z córkami i mężem udała się do piwnicy.

Nie zdawali sobie sprawy, że było to ich ostatnie zejście po schodach. Bolszewicy pod wodzą Jakowa Jurowskiego przygotowywali egzekucję od kilku dni. Rodzina carska oraz ich służący zostali ustawieni w ciasnym pomieszczeniu, gdzie odczytano im wyrok śmierci.

Mikołaj II został zastrzelony jako pierwszy. Aleksandra stanęła z podniesioną głową, trzymając się ramienia córki. Gdy padły pierwsze strzały, caryca upadła, ale nie zginęła od razu. Kule odbijały się od naszytych na suknie klejnotów, które córki ukrywały jako potencjalny środek ratunku w przypadku ucieczki.

Strażnicy, zdezorientowani i spanikowani, zaczęli dobijać Romanowów bagnetami i strzałami w głowę. Egzekucja trwała kilkanaście minut, a po jej zakończeniu ciała przewieziono do pobliskiego lasu, oblano kwasem siarkowym i spalono, a następnie zakopano w nieoznaczonym miejscu. Bolszewicy przez długi czas ukrywali prawdę o losie Romanowów. Dopiero po upadku ZSRR ujawniono faktyczne miejsce ich pochówku.

Polecamy również: Aleksander II Romanow. Car reformator, który zniósł pańszczyznę

Pośmiertna rehabilitacja carowej

Przez lata los Romanowów budził spekulacje i teorie spiskowe. Najbardziej znanym mitem była historia Anastazji, rzekomo ocalałej córki cara, choć badania genetyczne ostatecznie obaliły tę teorię.

W 1991 roku odnaleziono i ekshumowano szczątki cara, Aleksandry i ich dzieci. W 1998 roku uroczyście pochowano ich w katedrze św. Piotra i Pawła w Sankt Petersburgu w obecności przedstawicieli rosyjskiego rządu i żyjących członków rodziny Romanowów.

Polecamy również: Zabójstwo Romanowów. Bezwzględna zbrodnia trwała 20 minut

W 2000 roku Rosyjski Kościół Prawosławny kanonizował Aleksandrę, Mikołaja i ich dzieci jako męczenników. Dla wielu Rosjan stali się symbolem niewinnej ofiary rewolucji bolszewickiej.

Źródło

Artykuł powstał m.in. w oparciu o naszą książkę Szach-mat. Jak umierali władcy Rosji (Kraków 2024). Można ją zamówić, klikając pod ten link lub poniższy przycisk.

Bibliografia:

• Heresch E., Mikołaj II. Życie i upadek ostatniego cara Rosji. Gdynia 1995.
• Massie R., Mikołaj i Aleksandra, Warszawa 1995.
• Samp M., Szach-mat. Jak umierali władcy Rosji, Kraków 2024.
• Sobczak J., Mikołaj II – ostatni car Rosji. Studium postaci i ewolucji władzy, Warszawa 2009.