Droga na Madagaskar
Zanim Maurycy Beniowski dotarł na Madagaskar, musiał przebyć długą drogę. Już w młodości był niezwykle energiczny i błyskotliwy.
W wieku piętnastu lat brał udział w wojnie z Prusami i marzył o morskich podróżach. Wtedy jego celem były Indie, ale życie napisało mu zupełnie inny scenariusz, wymuszony przez trudną sytuację polityczną w Polsce. Dwa razy został zesłany do rosyjskiej niewoli, najpierw do Kazania, a później na Kamczatkę.
Dzięki sprytowi i silnej woli walki, Maurycemu Beniowskiemu udało się dwa razy uciec. Jego ucieczka z Kamczatki okazała się niezwykle spektakularna. Po zorganizowaniu spisku wraz z innymi więźniami porwał statek „Św. Piotr i Paweł”, a następnie wydostał się na wolność. Trójmasztowiec wyładowano perłami, złotem, zwierzęcymi skórami i rosyjskimi aktami.
Czytaj również: Ludwika Sosnowska – wielka miłość Tadeusza Kościuszki
Podróż uciekinierów z Kamczatki trwała cztery miesiące, ale nie obyło się bez komplikacji. W trakcie rejsu załoga statku cierpiała głód i pragnienie. Dochodziło też do niesnasek między Beniowskim a niektórymi jego podwładnymi.
Pierwszy pobyt na wyspie
W drodze do Europy Maurycy Beniowski i towarzyszący mu ludzie zatrzymali się na Madagaskarze. Wizyta była bardzo krótka (1772), ale Maurycy dostrzegł problemy, z jakimi nie radzą sobie Francuzi. Wyspę opanowali już w 1686 roku, ale nie była ona dobrze zarządzana. Beniowski postanowił ten fakt wykorzystać.
Po przybyciu do Francji Maurycy Beniowski opowiedział swoją historię królowi Ludwikowi XV oraz jego dworzanom. Wszyscy byli oszołomieni opowieścią Polaka, którego namówiono, by udał się po raz kolejny na Madagaskar w celu założenia tam kolonii. Tak też się stało. W 1774 roku Maurycy dotarł na wyspę wraz z żoną oraz grupą kolonistów.
Trudne początki
Początki Maurycego na Madagaskarze nie były łatwe. Najpierw zachorował na febrę i skłócił się z francuskimi zwierzchnikami, a później walczył o zdobycie zaufania tubylców. Był zdecydowanym przeciwnikiem niewolnictwa, stąd postanowił kierować się własnymi przekonaniami i przestać robić to, co dyktowała mu Francja.
Czytaj również: Córki Bolesława Chrobrego, czyli Piastówny w cieniu mężczyzn
Beniowski, zanim przekonał do siebie Malgaszów, mieszkańców Madagaskaru, musiał się nieco natrudzić. W krótkim czasie wybudował ufortyfikowaną osadę, odpierającą ataki tubylców. Polak zyskał autorytet po jednej z wygranych potyczek. Podał wówczas przegranemu rękę i oznajmił, że traktuje go na równi ze sobą.
Maurycy Beniowski – cesarz na Madagaskarze
Malgaszowie uznali Beniowskiego za świetnego obrońcę przed kolonizacją francuską i ogłosili go swoim przywódcą. Niezwykle pomocna okazała się plotka, jakoby Maurycy był wnukiem lokalnego władcy. Opanowanie wyspy bez pomocy wielkich mocarstw stał się w ten sposób faktem.
Jako nowy władca Maurycy Beniowski osobiście odwiedzał wszystkie kasty na Madagaskarze. Pomogło mu to w poznaniu poddanych i dokonaniu pewnych rytuałów, niezbędnych w procesie pełnego przejęcia władzy. Jednym z nich było zabicie woła, którego krew spijali z mieczy mieszkańcy.
Połączenie braterstwem krwi było niezwykle ważne wśród wodzów. Rozcinali oni swoją skórę na ramionach i pili krew. To miała być przysięga wierności i oddania.
Ostatnim elementem przyjęcia nowego władcy Madagaskaru było spisanie aktu elekcyjnego. Został on trzykrotnie odczytany wszystkim zgromadzonym i podpisany przez trzech wodzów. Zawieszenie błękitnej flagi było symbolem niepodległości Madagaskaru.
Władca surowy, lecz sprawiedliwy
Maurycy Beniowski świetnie odnalazł się w roli władcy Madagaskaru. Od pierwszych tygodni wprowadzał korzystne dla mieszkańców zmiany, które im samym bardzo się podobały.
Zbudował dwa forty oraz drogi ułatwiające komunikację. Był władcą surowym, ale przy tym niezwykle sprawiedliwym. Karał tubylców, ale również zagranicznych przybyszy. Mocno skupiał się na walce z przemytem niewolników.
Zmiany miały też charakter polityczny. Beniowski wzorował się nieco na demokracji szlacheckiej. Powołał Radę Najwyższą, ustanowił ministerstwa i podzielił Madagaskar na województwa.
Zależało mu na wprowadzeniu znacznie większego humanitaryzmu. Zakazał topienia niemowląt i walczył z przemytem ludzi.
Za rządów Beniowskiego rozwój gospodarczy Madagaskaru nabrał tempa, co mogło zagrażać Francji. Okazało się, że jego rola przybrała inną formę, niż chciano tego w Europie. To doprowadziło do dalszych problemów, które stanęły na drodze Beniowskiego.
Śmierć cesarza Beniowskiego
Kiedy Francuzi zorientowali się, że Maurycy Beniowski nie działa już w ich imieniu, postanowili sprowadzić go do Europy. Na nic zdały się próby załagodzenia sytuacji, więc Beniowski zaczął szukać sojuszników wśród mieszkańców Ameryki. Jego plan polegał na zdobyciu Madagaskaru dla Stanów Zjednoczonych, ale niestety to również się nie udało.
Czytaj również: Mieszko II i Kazimierz Odnowiciel. Pierwsi wykształceni władcy Polski
Te wszystkie porażki nie zniechęciły Maurycego, który ostatecznie stworzył własny oddział zbrojny i wyruszył na Madagaskar. Podróż była bardzo trudna, przez co połowa załogi zginęła, zanim dotarli do celu. Mimo powstałych przeciwności losu, udało im się pokonać Francuzów na wyspie, zaś Maurycy Beniowski ponownie objął rządy.
Francuzom nie spodobały się poczynania Maurycego i postanowili wysłać na wyspę karną ekspedycję. W maju 1786 roku doszło do poważnych potyczek. Siły cesarza były bardzo skromne, więc francuscy żołnierze uzyskali ogromną przewagę nad Polakiem.
Ostatecznie śmierć poniosła tylko jedna osoba i był to właśnie Maurycy Beniowski. Zmarł niedaleko własnej faktorii, ugodzony kulą w pierś.
Bibliografia
- Weryńska J., Maurycy August Beniowski. Polak, który został cesarzem Madagaskaru [https://ciekawostkihistoryczne.pl/2018/08/20/ten-polak-zostal-cesarzem-madagaskaru-panowal-krotko-ale-na-wyspie-pamietaja-go-do-dzisiaj/].
- Lepecki M., Maurycy August hr. Beniowski zdobywca Madagaskaru, Warszawa 1986.
Autor: Karolina Spodarek
O autorze: Karolina Spodarek
Absolwentka Akademii Sztuki Wojennej na kierunku Bezpieczeństwo Międzynarodowe. Duża część programu jej studiów to historie konfliktów, wojen i wielkich władców. To właśnie na studiach zaczęła interesować się historią i postanowiła zgłębiać swoją wiedzę. Zajmuje się na co dzień copywritingiem, a prywatnie jej pasją jest psia psychologia.
