Podbój Mazowsza przez Piastów. Jak on w praktyce wyglądał?

Intrygujące teorie podbojowe
Dotychczasowi uczeni w sprawie podboju Mazowsza przez Piastów wysunęli kilka ciekawych teorii. Według części historyków, Mazowsze weszło w skład monarchii Piastów już w pierwszej połowie X wieku, a więc w czasach przedmieszkowych. Zdecydowana większość badaczy sądziła natomiast, iż podbój tej krainy przeprowadził dopiero Mieszko I.
Zdaniem archeologa A. Buko, Polanie, wychodząc z Wielkopolski, skierowali swoją uwagę najpierw na Mazowsze (około 950 roku), następnie zaś na Pomorze Wschodnie, ziemię sandomierską, Pomorze Zachodnie, Śląsk. Ostatnim ich nabytkiem miała być ziemia krakowska.
Ostatnio problematyką chronologii zajęcia prowincji mazowieckiej przez Piastów zajął się także historyk gdański B. Śliwiński. W jego opinii wojowniczy ród z Wielkopolski rozpoczął w pierwszej kolejności ekspansję na północ (Pomorze Wschodnie), po czym pojawił się na Mazowszu (lata 60. X wieku) w celu przechwycenia srebra arabskiego płynącego ze wschodu.
Niniejszy tekst stanowi fragment książki Mariusza Samp „Mazowsze 1047” wydanej pod koniec 2022 roku nakładem wydawnictwa Bellona (seria „Historyczne Bitwy”).
Krwawy podbój Mazowsza?
Włączenie ziemi mazowieckiej do Polski nastąpiło zapewne w wyniku nakłonienia lub zmuszenia starszyzny poszczególnych plemion, zamieszkujących ten obszar, do składania Polanom daniny (w formie naturaliów, obejmujących zboże, miód, żelazo z rud darniowych, skórki kunie i lisie, bydło) oraz różnego rodzaju posług (głównie wojskowych).
Penetracja Mazowsza przez Piastów wiązała się z gruntownymi zmianami w tutejszej sieci grodowej. Stare grody plemienne zastąpiły teraz grody „państwowe”. Część grodów została natomiast całkowicie zniszczona i porzucona (Warszawa-Stare Bródno).
Czytaj również: Czcibor – słynny brat Mieszka I, pogromca Niemców
Majstersztyk Kazimierza Odnowiciela. Wielkie zwycięstwo Piastów nad Pomorzanami (1047)
W odległym o około 50 kilometrów od Płocka Płońsku, Piastowie wybudowali gród, wzniesiony za pomocą charakterystycznej dla grodów wielkopolskich techniki hakowej. Jest to pierwszy jak dotąd znany tego typu obiekt z Mazowsza. Wał płoński według ustaleń dendrochronologicznych powstał jeszcze w latach 70. X wieku, a więc niedługo po pojawieniu się pierwszych informacji o państwie Mieszka I w przekazach pisanych.
Można się domyślać, iż wzniesienie grodu w Płońsku wiązało się z podbiciem tego terenu, co Piastowie natychmiast zamanifestowali budową nowej warowni. Nie inaczej było w przypadku grodu w Płocku, Raciążu, Szreńsku, Ciechanowie, Grudusku, Grzebsku czy Nasielsku.
Odległa rubież państwa
Mazowsze jako część składowa monarchii piastowskiej było rubieżą najdalej wysuniętą na północny wschód. Od północy z Mazowszem graniczyły plemiona pruskie, a od północnego wschodu Jaćwingowie. Od wschodu omawiany obszar stykał się z Rusią, wówczas bardzo słabo zaludnioną.
Powyższe stwierdzenia znajdują swoje potwierdzenie w świadectwach pisanych z epoki. Według tego, co napisał w połowie X wieku Ibrahim ibn Jakub, kraj Mieszka I sąsiadował wówczas od wschodu z Rusią, a na północy z Prusami. Z kolei w dokumencie „Dagome iudex” stwierdzono sięganie granicy państwa Mieszka aż do Rusi i stąd aż do Krakowa.
Czytaj również: Agafia Światosławówna. Najpłodniejsza polska władczyni?
Pokój w Budziszynie (1018). Kto na nim faktycznie stracił, a kto zyskał?
„Mazowszanie” w źródłach
Przypuszczalnie już pod koniec X stulecia pojawił się termin „Mazowszanie” na określenie ludności, mieszkającej na „Mazowszu”. Pojęcie „Mazowszanie” bardzo często pojawiało się w „Kronice polskiej” Anonima zwanego Gallem.
Według Galla, „Mazowszan” pokonał Kazimierz Odnowiciel. Podczas rządów Bolesława Krzywoustego (1102-1138) „Mazowszanie” bronili się przed atakiem wojsk pomorskich w 1109 roku. Z kolei kilka lat później „Mazowszanie” uczestniczyli w bratobójczych walkach przy okazji odebrania Pomorzanom grodu Nakło.
W staroruskiej „Powieści minionych lat” dwukrotnie natomiast wspominano o wyprawach Jarosława Mądrego na „Mazowszan”. W świetle obu przekazów „Mazowszanie” zamieszkiwali wyraźnie wyodrębnione terytorium.
Źródło
Niniejszy tekst stanowi fragment książki Mariusza Sampa „MAZOWSZE 1047”, wydanej nakładem wydawnictwa Bellona w serii „Historyczne Bitwy” pod koniec 2022 roku. Książkę można kupić klikając ten link lub poniższy przycisk.
O autorze: Mariusz Samp
