Gdy wspominamy Jana I Olbrachta, warto przypomnieć sobie, że dorastał w gronie naprawdę wyjątkowego rodzeństwa. Jego bracia i siostry mieli zostać przyszłymi monarchami, książętami i książęcymi małżonkami, których losy splotły się z dziejami kilku europejskich dynastii. Był jednym z trzynaściorga dzieci Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki.
Bracia na tronach i w klasztorach
Najstarszym z braci Jana Olbrachta był Władysław II Jagiellończyk. Objął tron Czech już w 1471 roku, a później został również królem Węgier. W ten sposób stał się jednym z najpotężniejszych władców chrześcijańskiej Europy tamtej epoki. Wzajemne relacje obu braci pełne były napięć i konfliktów.
Kulminację tych sporów stanowiła rywalizacja o tron węgierski po śmierci Macieja Korwina. To właśnie ten konflikt pokazał, jak skomplikowane były rodzinne relacje w dynastii Jagiellonów. Polityka często przeważała nad więzami krwi.
Drugi z kolei brat, Kazimierz Jagiellończyk, wybrał zupełnie inną drogę życiową. Został później kanonizowany i przeszedł do historii jako święty Kazimierz, patron Litwy i młodzieży. Jego krótkie życie upłynęło pod znakiem skromności i głębokiej pobożności.
Po śmierci Kazimierza ojcowskie ambicje przesunęły się na Jana Olbrachta. Przez pewien czas wydawał się naturalnym kandydatem do tronu polskiego. Rywalizowali z nim jednak inni bracia: Aleksander Jagiellończyk, który później został królem Polski i wielkim księciem litewskim.
Był też Fryderyk Jagiellończyk, który został biskupem krakowskim, a potem kardynałem i prymasem Polski. Najmłodszym z braci był Zygmunt Jagiellończyk, przyszły król Polski zwany później Zygmuntem I Starym. Każdy z braci, z wyjątkiem świętego Kazimierza, odegrał w przyszłości znaczącą rolę w polityce środkowej Europy.
Siostry jako narzędzie dyplomacji dynastycznej
Dynastia Jagiellonów słynęła z przemyślanej polityki wydawania córek za mąż. W tym także Elżbieta Rakuszanka, która stała się prawdziwą „matką królów” i matką nieprzeciętnie licznego potomstwa. Jadwiga Jagiellonka poślubiła księcia bawarskiego Jerzego Bogatego.
Zofia Jagiellonka wyszła za elektora brandenburskiego Fryderyka I Hohenzollerna. Anna Jagiellonka została żoną księcia pomorskiego Bogusława X. Barbara Jagiellonka poślubiła księcia saskiego Jerzego Brodatego, a Elżbieta Jagiellonka została żoną księcia legnickiego Fryderyka II.
W ten sposób siostry Jana Olbrachta zapewniły Polsce sojusze z najważniejszymi dworami środkowej Europy. Ich małżeństwa były efektem dobrze przemyślanej polityki matki-królowej. To ona kierowała tymi strategicznymi związkami.
Każde z tych małżeństw miało konkretny cel polityczny i dyplomatyczny. Pokazuje to, jak ważną rolę odgrywały kobiety w polityce tamtej epoki, choć często ich wpływ pozostawał niewidoczny dla współczesnych.
Humanistyczne wykształcenie królewskich dzieci
Wszystkie dzieci Elżbiety Rakuszanki i Kazimierza Jagiellończyka otrzymały staranne wykształcenie. Było ono efektem nie tylko ambicji książęcego ojca, ale także edukacyjnych przekonań matki. Według tradycji napisała ona nawet podręcznik wychowania królewskich dzieci.
Poza domem rodzinnym dzieci kształcili wybitni nauczyciele. Wśród nich był Jan Długosz i Filip Kallimach, który miał przemożny wpływ na umysłowość młodzieńczych lat Jana Olbrachta.
Ten wspólny fundament edukacyjny wyróżniał rodzeństwo nie tylko na tle ówczesnej szlachty. Przewyższało także wykształcenie wielu rodów panujących w Europie. Kolejne pokolenia Jagiellonów realizowały więc zarówno ambicje dynastyczne, jak i idee renesansowego humanizmu.
Świadectwem tego jest późniejsza kariera naukowa i polityczna braci Jana Olbrachta. Pokazuje to, jak wielki nacisk położono w tej rodzinie na wszechstronne wykształcenie.
O autorze: przez wieki
