Toni Morrison zmarła w 2019 roku jako pierwsza Afroamerykanka uhonorowana literackim Noblem. Pisała o życiu czarnych kobiet w Stanach Zjednoczonych, badając wpływ rasizmu i przemocy na kształtowanie tożsamości. Jej proza łączyła siłę narracyjną z poetycką wrażliwością, co przyniosło jej pozycję jednej z najważniejszych autorek XX wieku.
Początki życia Toni Morrison
Przyszła na świat w 1931 roku w Lorain jako córka robotników Georga i Ramah Wofford. Rodzice przekazywali jej afroamerykańskie tradycje przez baśnie, opowieści o duchach i pieśni zakorzenione w kulturze czarnej społeczności.
W dwunastym roku życia przyjęła podczas katolickiego chrztu imię Antonina, od którego wzięło się zdrobnienie Toni. Studia licencjackie z anglistyki ukończyła na Uniwersytecie Howarda w 1953 roku.
Dwa lata później obroniła magisterium na Uniwersytecie Cornella, pisząc o wyobcowaniu w twórczości Woolf i Faulknera. Ta wczesna fascynacja tematem oddzielenia i samotności przeniknęła później do jej własnej prozy.
Praca redakcyjna w Random House
Po rozpadzie małżeństwa wróciła w 1964 roku do rodzinnego miasta i podjęła pracę w wydawnictwie Random House. Trzy lata później przeniesiono ją do centrali w Nowym Jorku, gdzie awansowała na starszego redaktora literatury pięknej.
Jako pierwsza czarna kobieta na tym stanowisku otworzyła drzwi dla autorów afroamerykańskich, publikując Sojinkę, Achebe, Ali i Davis. Jej działalność redakcyjna pomogła wprowadzić głosy czarnych twórców do głównego obiegu literackiego w Ameryce.
W 1974 roku wydała The Black Book – antologię dokumentującą życie Afroamerykanów od niewolnictwa po dwudziestolecie międzywojenne. Zbiór zawierał fotografie, eseje i dokumenty pokazujące codzienność pomijaną przez oficjalną historiografię.
Powieści o rasie i pamięci
Debiutancka The Bluest Eye z 1970 roku opowiadała o jedenastoletniej Pecoli Breedlove, która podczas Wielkiego Kryzysu pragnie niebieskich oczu jako symbolu białego piękna. Książka spotkała się początkowo z chłodnym przyjęciem, ale dekady później zyskała status klasyki amerykańskiej literatury.
Song of Solomon z 1977 roku zdobyła krajowe uznanie i nagrodę National Book Critics Circle. Dziesięć lat później wydała Beloved – opartą na autentycznej historii Margaret Garner, która zabiła córkę, by uchronić ją przed powrotem do niewoli.
Beloved otrzymała Pulitzera w 1988 roku, a niemal dwie dekady później „New York Times Book Review” uznał ją za najlepszą amerykańską powieść ćwierćwiecza. Książka otworzyła trylogię uzupełnioną przez Jazz i Paradise, badającą traumę rasową w różnych epokach.
Nobel i aktywność artystyczna
Szwedzka Akademia w 1993 roku doceniła jej wizję literacką i poetyckie wartości, przyznając Nobel za ukazywanie kluczowych problemów amerykańskiej rzeczywistości. Dziewiętnaście lat później Obama wręczył jej Prezydencki Medal Wolności.
Przez siedemnaście lat wykładała na Uniwersytecie Princeton jako profesor humanistyki, a w 2017 roku uczelnia nazwała jeden z budynków Morrison Hall. Jej wpływ wykraczał poza literaturę – współtworzyła cykl pieśni z Previnem i libretto do opery o Margaret Garner.
Napisała jedenaście powieści, w tym Sula, Tar Baby, A Mercy i God Help the Child. Zmarła w 2019 roku w Nowym Jorku na zapalenie płuc, mając osiemdziesiąt osiem lat.
O autorze: przez wieki
