Dready znane są dziś głównie dzięki kulturze rastafariańskiej, ale ich korzenie sięgają starożytnych Indii i Afryki. W Europie podobne fryzury uważano za objaw tajemniczej choroby zwanej kołtunem. Przez wieki skręcone, nieczesane włosy funkcjonowały jako element rytuału religijnego, znak przynależności plemiennej albo efekt zaniedbania higieny.
Starożytne Indie i duchowość
Około 2500 roku p.n.e. w tekstach wedyjskich opisywano bóstwo Śiwę i jego wyznawców jako „jaTaa” – noszących skręcone loki. Termin ten prawdopodobnie pochodzi z języka drawidyjskiego, gdzie „caTai” oznacza zawijanie czy skręcanie. Hinduscy asceci, sadhu, od wieków zapuszczali długie, sfilcowane włosy jako oznakę oddania duchowej ścieżce.
Włosy w tej tradycji służyły nie jako ozdoba, lecz wyraz rezygnacji z ziemskich przyjemności. Sadhu wędrowali po Indiach, a ich charakterystyczna fryzura symbolizowała odrzucenie materialnego świata. Praktyka ta przetrwała tysiąclecia i do dziś można spotkać wędrownych ascetów z dredami na głowach.
Mumie odkryte w Afryce dowodzą, że sfilcowane włosy noszono już w starożytności na tym kontynencie. To nie była tylko kwestia wyglądu – fryzura miała wymiar praktyczny i kulturowy, często związany z wojowniczymi plemionami.
Jamajka i narodziny rastafariańskich dredów
W 1945 roku jamajska gazeta opublikowała zdjęcie wojowników z plemienia Masajów, którzy mieli charakterystycznie poskręcane włosy. Obraz ten zainspirował pierwszych wyznawców ruchu Rastafari, którzy szukali połączenia z afrykańskimi korzeniami. Około 1950 roku dreadloki stały się znakiem rozpoznawczym tego duchowo-politycznego ruchu.
Rastafarianie wzorowano się nie tylko na Masajach, ale też na wojownikach Zulusów. Dla członków ruchu dready nie były jedynie fryzurą – to symbol wolności, oporu przeciw kolonializmowi i powrotu do afrykańskiej tożsamości. Pierwsi Rasta żyli w izolacji, co budziło strach wśród innych mieszkańców wyspy, stąd nazwa „dread” – straszny.
Wpływ na kształtowanie się tej tradycji mieli także emigranci z Indii, którzy przybywali na Jamajkę jako siła robocza. Hinduscy robotnicy nosili długie, sfilcowane włosy i brody, co Rastafarianie interpretowali jako wyraz pobożności. W Biblii znaleźli cytaty uzasadniające noszenie dredów jako znak odróżnienia się od reszty świata zgodnie z wolą Boga.
Europejski kołtun jako zjawisko medyczne
W XVI-XVIII wieku w Europie powszechne było zjawisko zwane kołtunem, określane po łacinie jako „plica polonica”. Włosy, rzadko myte i nie czesane, zawijały się w poskręcane sploty lub tworzyły masę okrywającą całą głowę. Nazwa wzięła się od kołysania, kołatania wiszących pasem włosów.
Przyczyna była prozaiczna – brak higieny. Ludzie myli włosy raz na pół roku, niektórzy nacierali je tłuszczem, inni nosili futrzane czapy nawet latem. W XIX wieku nawet co trzeci mieszkaniec wsi nosił na głowie sklejony węzeł włosów. Słowniki definiowały kołtun jako dobrowolnie uwity i sklejony splot, który mógł zwisać do pasa.
Masa włosów nie była tylko efektem zaniedbania – wierzono, że kołtun objawia tajemniczą chorobę wewnętrzną zwaną gośćcem. Ówczesna medycyna do końca XVIII wieku utrzymywała, że nieuleczalne dolegliwości mają źródło właśnie w tym zjawisku.
Magia, przesądy i teoria wschodnia
Powstawanie kołtuna łączono z czarami i magią, a przesąd ten nie omijał nawet szlachty. Magnaci celowo zapuszczali kołtuny, wierząc że pomoże to w leczeniu chorób. Przekonanie to podtrzymywała ówczesna medycyna, która widziała w kołtunie źródło różnych dolegliwości.
Od XVII wieku zaczęto uważać, że kołtun przybył do Polski z Rusi. Kroniki Jana Długosza i Marcina Kromera podawały, że zjawisko pojawiło się podczas najazdu Tatarów za panowania Leszka Czarnego w 1288 roku. Teoria o wschodnim pochodzeniu choroby zyskała popularność, choć rzeczywistość była bardziej przyziemna – ludzie po prostu nie dbali o czystość włosów.
Kołtun stał się symbolem zaniedbania i biedy, podczas gdy w innych kulturach podobne fryzury miały znaczenie duchowe lub społeczne. To pokazuje, jak różnie ta sama forma mogła być interpretowana w zależności od kontekstu kulturowego.
O autorze: przez wieki
