Horatio Nelson osiągnął 1 sierpnia 1798 roku jedno z najbardziej spektakularnych zwycięstw w historii wojen napoleońskich, niszcząc francuską flotę w zatoce Abukir koło Aleksandrii. Francuska flota admirała François-Paula Brueysa d’Aigalliers została zaskoczona podczas cumowania w pozornie bezpiecznej pozycji obronnej. Bitwa trwała od wieczora 1 sierpnia do rana 3 sierpnia 1798 roku i zakończyła się całkowitą klęską Francuzów.
Sytuacja strategiczna przed bitwą
Napoleon rozpoczął swoją ekspedycję egipską w maju 1798 roku, wypływając z Tulonu z ogromnym konwojem składającym się z 400 okrętów transportowych eskortowanych przez 13 okrętów liniowych. Celem tej wyprawy było zajęcie Egiptu jako pierwszego kroku w kampanii przeciwko brytyjskim Indiom. Francuska flota eskortująca konwój znajdowała się pod dowództwem admirała François-Paula Brueysa d’Aigalliers, doświadczonego oficera marynarki.
Brytyjczycy szybko odkryli francuskie przygotowania i wysłali flotę pod dowództwem kontradmirała Horatia Nelsona w pościg za Napoleonem. Nelson dowodził 13 okrętami liniowymi, jednym okrętem IV rangi i slupem wojennym. Pomimo intensywnego pościgu brytyjska flota nie zdołała przechwycić francuskiego konwoju przed dotarciem do Aleksandrii.
Napoleon pomyślnie wylądował ze swoją armię w Aleksandrii 1 lipca 1798 roku i ruszył w głąb Egiptu, zdobywając Kair w bitwie pod Piramidami. Francuska flota admirała Brueysa nie mogła zostać w porcie aleksandryjskim ze względu na zbyt płytkie wody, więc zakotwiczono ją w zatoce Abukir, około 32 kilometrów na północny wschód od miasta.
Pozycje francuskie w zatoce wydawały się bardzo silna – okręty uformowały linię bojową chronioną ławicami od północy i zachodu. Brueys rozmieścił swoje 13 okrętów liniowych w linii kotwicowej, wspartej przez cztery fregaty i mniejsze jednostki. Francuski admirał był przekonany, że jego pozycja jest nie do zdobycia.
Przebieg bitwy i taktyka Nelsona
Nelson dotarł do zatoki Abukir wieczorem 1 sierpnia 1798 roku i natychmiast podjął decyzję o ataku, mimo że zbliżała się noc. Brytyjski admirał dostrzegł słabość francuskiej pozycji – okręty były zakotwiczone tylko od strony morza, pozostawiając przestrzeń między linią a brzegiem. Ta obserwacja stała się kluczem do zwycięstwa.
Brytyjska taktyka polegała na podzieleniu floty na dwie grupy – część okrętów zaatakowała Francuzów od strony morza, podczas gdy pozostałe przepłynęły między francuską linią a brzegiem.
Bitwa rozpoczęła się około godziny 18:30, gdy HMS Goliath pod dowództwem kapitana Thomasa Foley przepłynął za francuską linię. Kolejne brytyjskie okręty poszły jego śladem, atakując francuskie statki z obu stron jednocześnie.
Okręt flagowy Francuzów L’Orient, dowodzony przez admirała Brueysa, znajdował się w centrum francuskiej linii i przez pewien czas stawiał zacięty opór. Jednak około godziny 22:00 doszło do katastrofy – L’Orient eksplodował po trafieniu w skład amunicji, zabijając admirała Brueysa i większość załogi. Eksplozja była tak potężna, że przerwała walkę na kilka minut.
Konsekwencje strategiczne i polityczne
Bitwa zakończyła się całkowitą klęską floty francuskiej – zniszczonych lub zdobytych zostało 11 z 13 okrętów liniowych. Tylko dwa okręty, Guillaume Tell i Généreux, zdołały uciec z pola bitwy wraz z dwoma fregatami. Straty francuskie były katastrofalne – około 1700 zabitych i 1500 rannych, podczas gdy Brytyjczycy stracili tylko 218 ludzi.
Zwycięstwo pod Abukirem miało ogromne konsekwencje strategiczne dla całej wojny. Napoleon został odcięty od Francji i uwięziony w Egipcie ze swoją armią. Francuskie plany ekspansji na Morzu Śródziemnym zostały zniweczone, a brytyjska dominacja morska została przywrócona w tym regionie.
Polityczne skutki bitwy były równie znaczące. Turcja, która wcześniej wahała się, przyłączyła się do koalicji antyfrancuskiej. Austria i Rosja również zostały zachęcone do odnowienia działań przeciwko Francji. Bitwa pod Abukirem stała się katalizatorem dla powstania drugiej koalicji antyfrancuskiej.
Nelson został uhonorowany tytułem barona Nilu i otrzymał liczne nagrody od sojuszniczych rządów. Jego taktyka otoczyć i niszczyć stała się wzorem dla przyszłych operacji morskich. Bitwa pod Abukirem udowodniła również znaczenie inicjatywy i śmiałości w dowodzeniu morskim.
O autorze: przez wieki
