Amerykański aktor Gregory Peck zbudował karierę na rolach bohaterów o niezłomnych zasadach moralnych, zdobywając status ikony Hollywood przez ponad sześć dekad pracy w filmie. Urodzony w 1916 roku w Kalifornii, zmarł w Los Angeles w 2003 roku, pozostawiając po sobie dziedzictwo nie tylko artystyczne, ale i humanitarne.
Dzieciństwo naznaczone rozłąką rodziców
La Jolla w San Diego było miejscem, gdzie Gregory Peck przyszedł na świat 5 kwietnia 1916 roku. Jego ojciec pracował jako farmaceuta i miał korzenie irlandzko-angielskie, matka zaś pochodziła ze szkocko-angielskiej rodziny. Rozwód rodziców w 1921 roku zmienił całkowicie życie pięcioletniego chłopca.
Wychowaniem wnuka zajęła się babcia, która regularnie zabierała go do kościoła episkopalnego św. Jakuba. Matka wyjechała do San Francisco z nowym partnerem, co pogłębiło poczucie opuszczenia u małego Gregory’ego. Ojciec pracował w nocy, więc kontakt z synem był sporadyczny i ograniczony.
Dekadę później, w wieku dziesięciu lat, trafił do katolickiej szkoły z internatem St. John’s Military Academy w Los Angeles. Tam odkrył talent oratorski, wygrywając konkurs na najlepsze przemówienie publiczne. Jego pierwsze imię Eldred, jak później przyznawał, kojarzyło mu się z ograniczeniem i sztywnością konwenansów.
Droga do aktorstwa
San Diego State Teachers College przyjęło Pecka w 1930 roku na studia z zakresu języka angielskiego i historii. Sześć lat później przeniósł się do University of California w Berkeley, gdzie początkowo myślał o karierze lekarza, ale ostatecznie pozostał przy filologii. Zarabiał na życie jako kelner i dozorca, ledwo wiążąc koniec z końcem.
Decyzja o porzuceniu studiów w 1939 roku i przeprowadzce do Nowego Jorku okazała się przełomowa. Peck miał wtedy 23 lata i zapisał się do Neighborhood Playhouse School of the Theatre, gdzie uczył go sam Sanford Meisner. Dyplom z Berkeley odebrał dopiero dwa lata później, ale już wtedy wiedział, że jego przyszłość leży w aktorstwie.
Rok intensywnych zajęć teatralnych zaowocował debiutem filmowym w 1944 roku. Dni chwały, dramat wojenny, natychmiast przyciągnął uwagę krytyków i publiczności. Jego druga produkcja, Klucze królestwa, przyniosła pierwszą nominację do Oscara za rolę misjonarza w Chinach.
Triumfy w złotej erze Hollywood
Lata pięćdziesiąte ugruntowały pozycję Pecka jako jednej z największych gwiazd amerykańskiego kina. W 1945 roku zagrał u boku Ingrid Bergman w Urzeczonej Hitchcocka, a rok później otrzymał kolejną nominację do Oscara za Roczniaka. Dżentelmeńska umowa z 1947 roku, poruszająca temat antysemityzmu, stała się jednym z jego najważniejszych osiągnięć artystycznych.
Nominacja za Z jasnego nieba w 1949 roku potwierdziła jego umiejętność portretowania złożonych postaci zmagających się z traumą wojenną. W następnej dekadzie zagrał kapitana Hornblowera oraz króla Dawida, łącząc sukcesy komercyjne z uznaniem krytyków. Śniegi Kilimandżaro z Avą Gardner oraz Rzymskie wakacje z debiutującą Audrey Hepburn pokazały jego wszechstronność gatunkową.
Kontrowersyjna kreacja kapitana Ahaba w Moby Dick z 1956 roku nie zadowoliła samego aktora, choć film zyskał kultowy status. Pod koniec dekady wyprodukował i zagrał w Ostatnim brzegu, filmie antywojennym pokazującym jego własne przekonania pacyfistyczne. Western Biały kanion przyniósł mu nominację do Złotego Globu w 1958 roku.
Rola życia i uznanie branży
Atticus Finch z filmu Zabić drozda z 1962 roku pozostaje najsłynniejszą kreacją w całej karierze Pecka. Adwokat broniący czarnoskórego mężczyzny w rasistowskim społeczeństwie Południa przyniósł mu wymarzonego Oscara. American Film Institute uznał później tę postać za największego bohatera w dziejach kinematografii, a sam film zdobył trzy statuetki Akademii.
Specjalna nagroda Cecila B. DeMille’a trafiła do Pecka w 1969 roku za wkład w rozwój kultury i rozrywki. Rok później, mając 54 lata, otrzymał wyróżnienie Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości. Jego kariera dalej kwitła przez następne dwie dekady, choć nigdy już nie powtórzył sukcesu Fincha.
Horror Omen z 1976 roku przyniósł mu nagrodę Saturn, a dwa lata później zagrał Josefa Mengele w Chłopcach z Brazylii, co dało kolejną nominację do Złotego Globu. Serial The Scarlet and the Black z 1983 roku pokazał go jako ojca Hugh O’Flaherty’ego ratującego uciekinierów podczas wojny. Ta heroiczna postać wzmocniła jego publiczny wizerunek moralnego autorytetu.
Humanitaryzm i międzynarodowe odznaczenia
Lista wyróżnień Pecka obejmuje 31 nagród spośród 64 nominacji, w tym Oscara, trzy Złote Globy oraz nagrody z Cannes, Berlina i Karlowych Warów. Oscar im. Jeana Hersholta za działalność humanitarną otrzymał w 1968 roku. Prezydent Lyndon B. Johnson uhonorował go Medalem Wolności rok później, doceniając zarówno artystyczne osiągnięcia, jak i filantropijne zaangażowanie.
Francja odznaczyła Pecka Legią Honorową w klasie Kawalera w 1993 roku, a dwa lata później awansował do klasy Komandora. Dodatkowo otrzymał Order Sztuki i Literatury w stopniu Komandora. Bill Clinton wręczył mu Narodowy Medal Sztuki w 1998 roku podczas uroczystości w Białym Domu.
Peck współtworzył American Film Institute i przewodniczył Akademii Filmowej w latach 1967-1970, kształtując instytucje kluczowe dla amerykańskiej kinematografii. AFI Life Achievement Award odebrał w 1989 roku. Jego wizerunek jako Atticusa Fincha trafił na amerykański znaczek pocztowy w 2011 roku, utrwalając pamięć o aktorze w kulturze narodowej.
Refleksje o moralności w sztuce aktorskiej
Kariera Pecka ilustruje fascynujące napięcie między osobistymi przekonaniami artysty a wymaganiami przemysłu rozrywkowego. Aktor, który konsekwentnie wybierał role ludzi prawych i uczciwych, budował publiczny wizerunek nierozerwalnie związany z postaciami, które grał. To zjawisko rzadkie w Hollywood, gdzie większość gwiazd stara się pokazać swoją wszechstronność przez wcielanie się w przeciwstawne charaktery.
Mechanizm utożsamiania aktora z jego rolami działa dwukierunkowo. Z jednej strony wzmacnia autentyczność kreacji, gdy publiczność wierzy, że odtwórca naprawdę podziela wartości swojej postaci. Z drugiej jednak ogranicza swobodę artystyczną, tworząc oczekiwania, które trudno złamać bez ryzyka rozczarowania widzów. Peck zdawał się akceptować tę pułapkę, może nawet ją kultywować.
Jego biografia pokazuje także, jak osobiste doświadczenia kształtują artystyczne wybory. Dzieciństwo naznaczone rozwodem rodziców i poczuciem odrzucenia mogło skierować go ku rolom ojców, mentorów i obrońców słabszych. Atticus Finch to w pewnym sensie wyidealizowana figura rodzicielska, której samemu Peckowi brakowało w dzieciństwie. Sztuka staje się wtedy formą przepracowania własnej przeszłości i budowania alternatywnej rzeczywistości, w której sprawiedliwość i lojalność zawsze zwyciężają.
O autorze: przez wieki
