Emigracja po II wojnie światowej
Po zakończeniu II wojny światowej generał Józef Haller nie zdecydował się na powrót do Polski. Komunistyczne władze stawiały mu warunki, których nie był gotów zaakceptować – oczekiwano od niego poparcia dla nowego ustroju oraz odcięcia się od środowisk emigracyjnych. Haller, wierny swoim ideałom, pozostał na emigracji w Londynie, gdzie zamieszkał na stałe.
Dla generała był to trudny czas. Z jednej strony czuł odpowiedzialność za losy kraju, z drugiej musiał pogodzić się z faktem, że nie może wrócić do ojczyzny, którą współtworzył i o którą walczył przez całe życie.
W Londynie Haller angażował się w życie polskiej emigracji. Utrzymywał kontakty z dawnymi współpracownikami i żołnierzami, uczestniczył w uroczystościach patriotycznych i religijnych, a także wspierał działalność polskich organizacji społecznych i kombatanckich. Był jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich generałów na Zachodzie, a jego autorytet wykorzystywano w działaniach na rzecz polskiej sprawy.
Działalność polityczna i społeczna na uchodźstwie
Ostatnie lata życia Haller poświęcił pracy społecznej i politycznej w środowisku emigracyjnym. W rządzie polskim na uchodźstwie pełnił funkcję ministra bez teki, a następnie ministra oświaty. Był także członkiem zarządu Stronnictwa Pracy, aktywnie uczestnicząc w inicjatywach mających na celu integrację Polaków rozproszonych po świecie.
Haller nie ograniczał się jedynie do działalności politycznej. Wspierał harcerstwo polskie na emigracji, był patronem licznych inicjatyw kulturalnych i edukacyjnych. Utrzymywał kontakty z młodzieżą, zachęcając ją do kultywowania polskich tradycji i wartości patriotycznych. Jego dom w Londynie stał się miejscem spotkań wielu wybitnych Polaków, którzy szukali u niego rady i wsparcia.
Pomimo upływu lat i pogarszającego się stanu zdrowia, generał nie tracił energii do działania. Był obecny na ważnych wydarzeniach polonijnych, przemawiał podczas rocznic i świąt narodowych, a jego głos był słyszany w najważniejszych sprawach dotyczących Polski i Polaków za granicą.
Polecamy również: Agnieszka Dowbor-Muśnicka. Tragiczna historia córki wielkiego generała
Śmierć generała Józefa Hallera
Pod koniec życia Józef Haller zmagał się z poważnymi problemami zdrowotnymi. Przewlekła choroba nerek (uremia) sprawiła, że ostatnie miesiące spędził głównie w szpitalu Central Middlesex Hospital w Londynie. Mimo cierpienia nie tracił ducha – do końca interesował się sprawami ojczyzny i losami rodaków.
Generał Haller zmarł 4 czerwca 1960 roku w wieku 87 lat. Jego śmierć była ogromną stratą dla środowiska polskiej emigracji. Uroczystości pogrzebowe, które odbyły się 11 czerwca w kościele oo. Benedyktynów na Ealingu, zgromadziły około dwóch tysięcy osób – przedstawicieli władz polskich na uchodźstwie, dawnych żołnierzy, harcerzy oraz licznych rodaków. Mszę świętą odprawił arcybiskup Józef Gawlina, a wśród żałobników znaleźli się m.in. gen. Władysław Anders, gen. Tadeusz Bór-Komorowski i Edward Raczyński.
Haller został pochowany na londyńskim cmentarzu Gunnersbury, obok zmarłej osiem lat wcześniej żony. Jego grób przez lata był miejscem pielgrzymek Polaków z całego świata, którzy oddawali hołd wielkiemu dowódcy i patriocie.
Polecamy również: Młodość generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila”. W szkole buntownik, na podwórku urwis
Powrót prochów do Polski i pamięć o generale
Dopiero po upadku komunizmu w Polsce możliwy stał się powrót prochów generała Hallera do ojczyzny. W 1993 roku, z inicjatywy polskich harcerzy, szczątki generała przewieziono do kraju i złożono w krypcie kościoła garnizonowego św. Agnieszki w Krakowie. Uroczystość ta miała wymiar symboliczny – była wyrazem hołdu dla człowieka, który całe życie poświęcił walce o niepodległość Polski i nie pogodził się z jej zniewoleniem.
Pamięć o Józefie Hallerze jest wciąż żywa. Jego imieniem nazwano liczne ulice, szkoły i organizacje społeczne. Wspominany jest podczas rocznic narodowych, a jego postać stała się symbolem niezłomności, patriotyzmu i oddania sprawie polskiej.
Polecamy również: Czy Henryk Sucharski był bohaterem? Kontrowersje i mity
Wybrana bibliografia:
- Kaczmarski K., Muszyński W., Sierchuła R., Generał Józef Haller 1873–1960, Warszawa 2017.
- Józef Haller – uchodźca polityczny [https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/jozef-haller/57879,Jozef-Haller-uchodzca-polityczny.html]
- 60 lat temu zmarł gen. Józef Haller [https://dzieje.pl/wiadomosci/60-lat-temu-zmarl-gen-jozef-haller]
O autorze: przez wieki
