Gdy w 1025 roku Mieszko II Lambert sięgnął po koronę królewską, Polska wkroczyła w jeden z najtrudniejszych okresów swojej wczesnej historii. Syn wielkiego Bolesława Chrobrego odziedziczył państwo wyczerpane wojnami i rozdarte wewnętrznymi konfliktami. Jego panowanie stało się dramatyczną walką o przetrwanie dynastii i całego kraju.
Trudne dziedzictwo po Bolesławie Chrobrym
Mieszko II przyszedł na świat w 990 roku jako syn potężnego Bolesława Chrobrego i księżnej Emnildy. Od najmłodszych lat przygotowywano go do objęcia władzy, czemu sprzyjało staranne wykształcenie.
W przeciwieństwie do wielu ówczesnych monarchów, młody książę opanował sztukę czytania i pisania. Władał biegle łaciną, językiem niemieckim oraz greką, co świadczyło o wysokim poziomie edukacji na dworze piastowskim.
Kiedy w 1025 roku zmarł Bolesław Chrobry, Mieszko natychmiast przejął władzę i koronował się na króla Polski. Był to akt odważny, ale też ryzykowny, bo kraj znajdował się w głębokim kryzysie po latach wyczerpujących wojen ojca.
Nowy władca stanął przed wyzwaniem utrzymania rozległego państwa, które jego poprzednik zbudował siłą oręża. Tymczasem sąsiedzi tylko czekali na oznaki słabości młodego monarchy.
Walka o tron z własnymi braćmi
Największe zagrożenie dla Mieszka II pochodziło jednak nie od obcych wojsk, ale z własnej rodziny. Jego bracia, Bezprym i Otto, nie pogodzili się z objęciem tronu przez najstarszego z synów Chrobrego.
Bezprym szczególnie ostro kontestował prawa brata do korony. Uważał, że jako pierworodny syn Bolesława z pierwszego małżeństwa powinien to on zasiąść na tronie polskim.
Otto również nie pozostawał bierny wobec sukcesji Mieszka. Obaj bracia zaczęli szukać sojuszników wśród wrogów Polski, gotowi poświęcić niepodległość kraju dla zaspokojenia własnych ambicji.
Ten wewnętrzny konflikt osłabiał pozycję Mieszka II na arenie międzynarodowej. Sąsiedzi szybko zorientowali się, że mogą wykorzystać rodzinne waśnie do osłabienia Polski.
Ambitne początki i militarne sukcesy
Pomimo trudności wewnętrznych, pierwsze lata panowania Mieszka II zapowiadały się obiecująco. Młody król postanowił kontynuować ekspansywną politykę ojca i pokazać sąsiadom siłę państwa piastowskiego.
W 1028 roku poprowadził pierwszą wyprawę zbrojną na Saksonię. Polska armia splądrowała pograniczne tereny niemieckie, demonstrując, że nowy władca nie zamierza rezygnować z mocarstwowych ambicji.
Dwa lata później, w 1030 roku, Mieszko II ponownie uderzył na ziemie saskie. Te wyprawy miały nie tylko charakter łupieżczy, ale służyły także umocnieniu prestiżu króla w oczach własnych poddanych.
Początkowe sukcesy militarne dawały nadzieję, że młody monarcha zdoła utrzymać potęgę państwa zbudowanego przez Bolesława Chrobrego. Wydarzenia następnych miesięcy pokazały jednak, jak złudne były te oczekiwania.
Katastrofa 1031 roku i utrata korony
Agresywna polityka Mieszka II szybko obróciła się przeciwko niemu. Niemcy, Czechy i Ruś Kijowska zawarły sojusz wymierzony w Polskę, a do koalicji dołączyli zbuntowani bracia króla.
W 1031 roku połączone siły wrogów zaatakowały państwo piastowskie z kilku stron jednocześnie. Mieszko II nie był w stanie obronić wszystkich granic, a jego wojska poniosły druzgocące klęski.
Bezprym wykorzystał chaos wojenny i przy wsparciu obcych wojsk przejął władzę w Polsce. Mieszko II został zmuszony do ucieczki, szukając schronienia w Czechach u księcia Udalryka.
Los zdetronizowanego monarchy okazał się tragiczny. Czeski książę pojmał uciekiniera i rozkazał go okaleczyć, pozbawiając tym samym szans na powrót do władzy według ówczesnych praw.
Powrót do kraju i rządy księcia
Rządy Bezpryma nie trwały długo. W 1032 roku został on zamordowany, co otworzyło Mieszkowi II drogę powrotu do ojczyzny. Okaleczony były król wrócił do Polski, ale jego pozycja była już zupełnie inna.
Zamiast korony królewskiej musiał zadowolić się tytułem księcia. Co gorsza, nie władał już całym państwem, lecz jedynie jego częścią, gdyż peryferie zostały zajęte przez sąsiadów lub ogarnięte anarchią.
Ostatnie dwa lata życia Mieszko II spędził na desperackich próbach ratowania resztek dawnej potęgi. Kraj pogrążał się w chaosie, a władza centralna praktycznie przestała istnieć.
Śmierć zastała byłego króla 10 lub 11 maja 1034 roku. Wraz z nim odeszła epoka pierwszej świetności państwa piastowskiego, a Polska wkroczyła w okres głębokiego kryzysu.
Dziedzictwo upadłego monarchy
Panowanie Mieszka II Lamberta pokazało, jak kruche były fundamenty młodego państwa polskiego. Wystarczyło kilka lat konfliktów wewnętrznych i zewnętrznych, by runęła budowla wzniesiona przez Bolesława Chrobrego.
Po śmierci monarchy wybuchło powstanie ludowe połączone z powrotem pogaństwa. Chrześcijaństwo, wprowadzone zaledwie kilkadziesiąt lat wcześniej, stanęło pod znakiem zapytania, podobnie jak sama organizacja państwowa.
Polska utraciła pozycję regionalnego mocarstwa i na długie lata pogrążyła się w anarchii. Dopiero wnuk Mieszka II, Bolesław Śmiały, zdołał częściowo odbudować potęgę kraju i ponownie sięgnąć po koronę królewską.
O autorze: przez wieki
