Ruiny warowni w powiecie olkuskim to jeden z najbardziej rozpoznawalnych punktów na mapie Szlaku Orlich Gniazd. Niemiecka nazwa „Rabenstein” odnosi się do skalistego podłoża, na którym wzniesiono fortyfikacje. Dokumenty z XIV stulecia po raz pierwszy wspominają o murowanej budowli w tym miejscu.
Od drewna do kamienia – narodziny twierdzy
Wapienne urwisko posłużyło jako naturalna podstawa dla obronnego założenia. Pierwsza warownia miała konstrukcję drewniano-ziemną. W drugiej połowie XIII wieku rozpoczęto jednak jej przekształcenie w obiekt murowany.
Na początku XIV wieku twierdza figurowała już jako własność koronna. Pełniła funkcję strażnicy na zachodnim skraju Królestwa Polskiego. Strategiczne położenie czyniło ją kluczowym punktem obronnym.
W XIV stuleciu powstał zamek górny z dominującą wieżą obronną. Do wieży dobudowano dom mieszkalny. To właśnie ta część kompleksu zachowała się najlepiej do dziś.
Kazimierzowska rozbudowa i renesansowy blask
Za panowania Kazimierza Wielkiego w XV wieku dobudowano zamek średni. Powstała reprezentacyjna brama wjazdowa oraz przestronny dziedziniec. Kompleks zyskał bardziej rezydencjonalny charakter.
Około XVI stulecia od północy dobudowano skrzydło mieszkalne i budynki gospodarcze. Cały obszar otoczono murem ze strzelnicami. Twierdza łączyła teraz funkcje obronne z walorami rezydencji magnackiej.
W XVI wieku posiadłość należała do rodu Bonerów, a następnie Zborowskich. Każda rodzina dokładała własne elementy do zabudowy.
Firlejowie i szwedzkie zniszczenia
Później obiekt przejęli Firlejowie. To oni przeprowadzili renesansową przebudowę, nadając warowni bardziej reprezentacyjny wygląd. Niestety, ich plany przerwały działania wojenne.
Potop szwedzki oraz kolejne konflikty zbrojne doprowadziły do poważnych zniszczeń. Nikt nie podjął się odbudowy po zakończeniu walk. Obiekt zaczął popadać w ruinę.
W XIX stuleciu opuszczone mury służyły okolicznym mieszkańcom jako źródło materiałów budowlanych. Kamienie z fortyfikacji trafiały do budowy domów i ogrodzeń. Systematyczna rozbiórka przyspieszyła degradację.
Archeologia i współczesna rekonstrukcja
Badania archeologiczne w XX i XXI wieku umożliwiły rekonstrukcję niektórych części założenia. Odkrycia pozwoliły lepiej zrozumieć układ pomieszczeń i kolejne etapy rozbudowy. Znaleziska trafiły do muzealnych zbiorów.
Dziś ruiny stanowią jedną z atrakcji turystycznych regionu olkuskiego. Obiekt figuruje w rejestrze zabytków województwa małopolskiego. Gotycko-renesansowa architektura zachwyca zwiedzających łączeniem elementów obronnych i rezydencjonalnych.
O autorze: przez wieki
