Historia Eleanor Gwyn pokazuje, jak talent i osobowość mogły w XVII-wiecznej Anglii przełamać bariery społeczne. Dziewczyna z londyńskich ulic stała się ulubienicą króla i tłumów, zapisując się na trwałe w historii epoki Restauracji. Jej droga od sprzedawania owoców do sal teatralnych i królewskich komnat fascynuje do dziś.
Z ulicy na deski teatru
Eleanor Gwyn przyszła na świat w lutym 1650 roku, prawdopodobnie w Londynie, choć niektóre źródła wskazują na Hereford. Jej dzieciństwo upłynęło w trudnych warunkach – ojciec zmarł jako więzień zadłużony, a matka utrzymywała rodzinę prowadząc dom publiczny niedaleko Covent Garden. Młoda Nell pomagała w obsłudze klientów, nalewając alkohol i ucząc się życia w najbardziej nieuporządkowanej części miasta.
Około 1664 roku jej starsza siostra pomogła jej znaleźć pracę jako sprzedawczyni pomarańczy w Theatre Royal Drury Lane. To właśnie tam Eleanor zwróciła uwagę aktora Charlesa Harta, który dostrzegł w niej potencjał wykraczający poza zwykłą uliczną sprzedaż owoców. Hart został jej kochankiem oraz nauczycielem sztuki teatralnej, wprowadzając ją w tajniki aktorstwa.
Debiut sceniczny Nell prawdopodobnie nastąpił pod koniec 1665 roku, otwierając jej drogę do kariery, która odmieni jej życie. Jako jedna z pierwszych kobiet mogła legalnie występować na angielskiej scenie – Karol II nakazał bowiem, by role kobiece odgrywały rzeczywiste aktorki zamiast przebierających się mężczyzn. Ta zmiana otworzyła przed Nell możliwości, których wcześniejsze pokolenia kobiet nie mogły mieć.
Teatralne sukcesy i uznanie publiczności
Gwyn wyspecjalizowała się w rolach komediowych, gdzie jej naturalna dowcipność i uroda przynosiły największe efekty. Samuel Pepys, znany kronikarz epoki, opisywał ją jako „ładną i dowcipną Nell”, zachwycając się jej występami w swoich dziennikach. Jej talent komediowy połączony z charyzmą sceniczną szybko uczynił z niej ulubienicę londyńskiej publiczności.
Szczególny sukces przyniosła jej rola Florimell w sztuce Johna Drydena „Secret Love” wystawionej w 1667 roku. Wykonanie tej roli zachwyciło zarówno wymagającą publiczność dworską, jak i zwykłych londyńczyków zapełniających widownię Theatre Royal. Pepys nie szczędził słów uznania dla jej kreacji, dokumentując entuzjazm, jaki wzbudzała na scenie.
Kariera teatralna Nell trwała zaledwie kilka lat, ale w tym czasie zdążyła zarobić sobie reputację jednej z najzdolniejszych aktorek komediowych swojego pokolenia. Jej spontaniczność i naturalna łatwość nawiązywania kontaktu z widzami wyróżniały ją spośród innych wykonawczyń, czyniąc z niej gwiazdę teatru Restauracji.
Faworyty królewska i matka książąt
W 1669 roku Nell porzuciła scenę, gdy została kochanką Karola II – związek ten trwał aż do królewskiej śmierci szesnaście lat później. Z ich romansu urodziło się dwóch synów: Charles Beauclerk, który otrzymał tytuł księcia St Albans, oraz James Beauclerk. Król oficjalnie uznał chłopców za swoje dzieci i zapewnił im szlacheckie tytuły oraz odpowiednie uposażenie.
Gwyn wyróżniała się spośród innych królewskich metres swoją spontanicznością i brakiem pretensji. Podczas gdy inne faworyty dbały o pozycję dworską i układy polityczne, Nell zachowała bezpośredniość wyniesioną z młodości spędzonej na ulicach Londynu. To właśnie ta autentyczność sprawiła, że londyńczycy darzyli ją sympatią, w przeciwieństwie do innych kochanek króla.
Jej relacja z monarchą opierała się nie tylko na urodzeniu i seksualnej atrakcyjności, ale również na wspólnym poczuciu humoru i umiejętności rozśmieszania Karola. W epoce naznaczonej poprzednim purytańskim rządem Cromwella, jej żywiołowość i radość życia idealnie pasowały do ducha Restauracji, którą król starał się wprowadzić w Anglii.
Hojność wobec potrzebujących
Mimo życia na dworze i bogactwa, Gwyn nigdy nie zapomniała o swoim trudnym dzieciństwie i ludzkiej biedzie. Przekazywała znaczne sumy na cele dobroczynne, wspierając między innymi weteranów wojennych w Królewskim Szpitalu w Chelsea. Jej hojność obejmowała również wykupywanie więźniów zadłużonych, przypominając prawdopodobnie los własnego ojca.
Działalność charytatywna Nell nie była jedynie gestami publicznymi mającymi poprawić jej wizerunek – rzeczywiście troszczyła się o los najbiedniejszych mieszkańców Londynu. Ta wrażliwość społeczna dodatkowo zwiększała jej popularność wśród zwykłych ludzi, którzy widzieli w niej kogoś pamiętającego o swoich korzeniach.
Po śmierci Karola II w 1685 roku sytuacja finansowa Nell uległa pogorszeniu, jednak nadal dbała o wspieranie potrzebujących. Zmarła w listopadzie 1687 roku, pozostawiając testament zawierający szczegółowe instrukcje dotyczące pomocy dla ubogich oraz zapewnienia przyszłości swoim synom i służbie.
Legenda i dziedzictwo kulturowe
Postać Eleanor Gwyn przetrwała w brytyjskiej pamięci kulturowej jako uosobienie historii o awansie społecznym i sile charakteru. Stała się pierwowzorem dla niezliczonych opowieści o dziewczynie z nizin społecznych, która dzięki talentowi i determinacji osiągnęła sukces na dworze królewskim.
Jej życie zainspirowało dziesiątki utworów literackich, sztuk teatralnych oraz późniejszych filmów, w których przedstawiano ją jako symbol epoki Restauracji. Brytyjska kultura popularna wielokrotnie wracała do jej historii, dostrzegając w niej fascynującą mieszankę talentu artystycznego, uroku osobistego i społecznego buntu.
Gwyn pozostaje jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci XVII-wiecznej Anglii, symbolizując zarówno swobodę obyczajową epoki Karola II, jak i możliwości przełamania barier klasowych w społeczeństwie stanowym.
O autorze: przez wieki
