Czy Mieszko II Lambert popełnił samobójstwo?

Miał umrzeć młodo i niespodziewanie. Został okaleczony za błędy ojca – Bolesława Chrobrego. Do dziś historycy zastanawiają się, co było przyczyną śmierci Mieszka II Lamberta. Jerzy Besala uważał, że drugi król Polski popadł w obłęd, który był spowodowany…. alkoholizmem króla! Jaka jest prawda?

Dwóch rywali do ręki Rychezy

Podczas zjazdu gnieźnieńskiego w marcu 1000 roku Bolesław Chrobry, goszcząc Ottona III w Gnieźnie, rozmawiał z nim na temat ożenku jednego ze swoich synów z cesarską siostrzenicą Rychezą Lotaryńską. Początkowo miał być to Bezprym, czyli pierworodny syn Bolesława Chrobrego i jego drugiej żony – nieznanej z imienia Węgierki.

Wkrótce okazało się, że Bezprym planował wstąpić do klasztoru i to było przyczyną, dla której to nie on, ale jego przyrodni brat Mieszko II Lambert miał zostać mężem cesarskiej siostrzenicy.

Inną przyczyną mogło być również to, że to wcale nie Mieszko II Lambert został wykastrowany za to, że jego ojciec oślepił władcę Czech, nota bene swojego kuzyna – Bolesława III Rudego, a sam ogłosił się księciem Czech i zaczął okupować Pragę. Za zbrodnię ojca miał odpowiedzieć jego pierworodny syn – Bezprym, jednak to tylko hipoteza.

Rewolucja neopogańska – Bezprym czy Bolesław Zapomniany?

W czasach Bolesława Chrobrego i nawet jeszcze po śmierci jego syna Mieszka II Lamberta chrześcijaństwo w państwie pierwszych Piastów było nowością i nie każdy je akceptował. Ten szkolny slogan, że w 966 roku odbył się chrzest Polski, można włożyć między bajki. Przede wszystkim dlatego, że Polski wtedy jeszcze nie było. Było Państwo Gnieźnieńskie (Civitas Schinesghe). Zatem był chrzest Mieszka I i jego najbliższego otoczenia.

Odpowiedzialnym za rewolucję neopogańską, czyli bunt ludności przeciwko nowej religii miał być albo Bezprym, czyli przyrodni brat Mieszka II Lamberta, który chciał przejąć po nim władzę, albo domniemany syn Mieszka II – Bolesław Zapomniany, o którym wspomina Kronika Wielkopolska – źródło z XIII wieku, a więc dość odległe opisywanym tutaj wydarzeniom. Możliwe jest, że autor przytoczonej tutaj kroniki pomylił Bolesława II Zapomnianego z Bezprymem.

Kulminacyjnym momentem rewolucji neopogańskiej było powstanie ludu, które wybuchło w 1038 roku. Doprowadziło ono do anarchii i zniszczenia Gniezna. Stolicę trzeba było przenieść do Krakowa. Jeśli takich okrutnych czynów dopuściłby się Bolesław II Zapomniany, to rzeczywiście, zasłużyłby on na wymazanie go z historii.

Jednak być może wcale go nie było. Niewykluczone, iż Rycheza Lotaryńska wcale nie musiała uciekać i wywozić z Polski insygniów koronacyjnych, by je ukryć przed nieodpowiedzialnym synem. Być może sprawcą tych okrucieństw był przyrodni brat jej męża – Bezprym, który nie chciał przekazać władzy swojemu bratankowi – Kazimierzowi I Odnowicielowi. Co więcej, Agnieszka Teterycz-Puzio twierdzi, że równie dobrze to Bezprym mógł wywieźć polskie insygnia koronacyjne i przekazać je cesarzowi.

Czy Mieszko II Lambert został okaleczony?

Mieszko II Lambert nie potrafił kontynuować rządów ojca – Bolesława Chrobrego, który przecież kiedyś nosił przydomek Wielki. Sytuacja polityczna w kraju nad Wisłą, zmusiła drugiego króla Polski do ucieczki do Czech. Nad Wełtawą mieli czekać już jego oprawcy, który pałali zemstą. Chcieli odegrać się na synu Bolesława Chrobrego za to, że jego ojciec oślepił ich władcę – Bolesława III Rudego, a sam ogłosił się księciem Czech i zaczął okupować Pragę.

Mieszko II miał zostać za zbrodnię ojca wykastrowany. Wkrótce Mieszko II powrócił do kraju nad Wisłą. Jednak nie był to już ten sam człowiek. Zmęczony tym, co go spotkało, pozbawiony męskości, wrak człowieka.

Nie ma oczywiście jednoznacznych dowodów na to, że Mieszko II Lambert popełnił samobójstwo, ale jest to jedna z hipotez. Był to przecież człowiek po tragicznych przejściach. Nie można też wykluczyć, że mimo iż drugi król Polski miał około 44 lat, umarł po prostu naturalnie, ponieważ jego organizm był bardzo wycieńczony.

Nieżyjący już historyk Jerzy Besala, w książce Małżeństwa królewskie: Piastowie stwierdził, że syn Bolesława Chrobrego i Emnildy mógł po powrocie do Polski popaść w obłęd i zacząć pić alkohol i to ta przypadłość mogła go wpędzić do grobu. Zdaniem Besali to wtedy, gdy był w obłędzie, miał zyskać przydomek Lambert, czyli Gnuśny.

Agnieszka Teterycz-Puzio twierdzi, że Mieszko II Lambert miał nałożnicę i jeszcze za życia Bolesława Chrobrego, miało to wpływać na złe relacje między małżonkami. Być może to zatem zdradzana żona – Rycheza Lotaryńska, pałająca zemstą kazała zabić męża. A może zrobili to jego poddani, którzy widzieli, że do sposobu rządzenia, jaki prezentował jego ojciec – Bolesław Chrobry, to Mieszkowi II bardzo daleko.

Jak zaznacza Agnieszka Teterycz-Puzio – król Mieszko II Lambert atakował Czechy i Niemcy. Zdaniem przytoczonej historyczki, jednak efekty tych wypraw, czyli odwet ze strony Niemiec, Czech i Rusi Kijowskiej, który miał miejsce w 1031 roku i skutkował chwilowym wygnaniem króla, który uciekł do Czech, mógł przyczynić się do tego, że w Polsce postrzegano Mieszko II Lamberta jako nieudolnego, gnuśnego.

Nieważne jak doszło do śmierci Mieszka II, jedno jest pewne. Ta śmierć jeszcze długo pozostanie nierozwiązaną zagadką historii, a syn Bolesława Chrobrego władcą, którego rządy przypadły na burzliwe czasy i przez to pozostał w cieniu wielkiego ojca.

Bibliografia:

• Besala J. Małżeństwa królewskie: Piastowie, Ostrów Mazowiecki 2021.
• Teterycz-Puzio A., Zamachy na Piastów, Poznań 2019.