Moritur post longam lepre infirmitatem, czyli zmarł po długiej chorobie na trąd. Historycy do dziś spierają się o to, na co zmarł Ludwik Andegaweński. Czy był to trąd czy może kiła? Jedna i druga teoria ma swoich zwolenników i przeciwników.
Król poza Wawelem
Dwunastoletnie panowanie Ludwika Andegaweńskiego w Polsce (1370-1382) nie zapisało się złotymi zgłoskami w polskiej historii. Widać to już po przydomku, jakim polska historiografia obdarzyła ojca św. Jadwigi Andegaweńskiej. W Polsce jest to Ludwik Węgierski, a na Węgrzech Ludwik Wielki.
Andegawen twierdził, że nie odpowiada mu polski ostry klimat i dlatego wolał przebywać na Węgrzech. Polakom zostawił swoją matkę – Elżbietę Łokietkównę, która sprawowała regencję w Polsce w imieniu syna.
To za czasów panowania Ludwika Andegaweńskiego zaczęła podupadać Akademia Krakowska. Dzieło życia Kazimierza Wielkiego, który chciał, żeby jego poddani byli wykształceni. Wuj Ludwika Andegaweńskiego założył tę wszechnicę w 1364 roku, sześć lat przed swoją śmiercią. Ostatni Piast na polskim tronie w 1364 roku nie wiedział jeszcze, że za 6 lat nie będzie go już wśród żywych.
Przypomnijmy, że syn Łokietka miał silny organizm. Co prawda, chorował w dzieciństwie oraz jako już dorosły monarcha, ale zawsze przezwyciężał choroby. Aż do feralnego dnia polowania na jelenia, na jesieni 1370 roku, kiedy spadł z konia i złamał nogę, a do rany wdało się zakażenia, a śmierć króla była tylko kwestią czasu.
Kazimierz Wielki nie przypuszczał też na pewno, że jego następca tak zaniedba uczelnię, która była wzorowana na praskim Uniwersytecie Karola, który został założony w 1348 roku. Uczelnię odnowiła dopiero córka Ludwika Andegaweńskiego, która przekazała na odnowę Akademii Krakowskiej wszystkie swoje kosztowności. Nie doczekała jednak wznowienia działalności uczelni, która zaczęła ponownie funkcjonować w 1400 roku, na mocy dekretu fundacyjnego, który wydał Władysław II Jagiełło
Związki Ludwika Andegaweńskiego z Francją
Król Ludwik Węgierski, który pochodził z rodu Andegawenów był spokrewniony z francuską dynastią Andegawenów. To sprawiło, że planował wydać swoją córkę – Katarzynę Andegaweńską, za syna króla Francji Karola V Mądrego – Ludwika Orleańskiego. W ten sposób chciał odzyskać tron w Neapolu, który Andegawenowie utracili wraz z tragiczną śmiercią Andrzeja Andegaweńskiego – męża Joanny I – królowej Neapolu.
Plany te spaliły na panewce w 1378 roku, kiedy w niewyjaśnionych okolicznościach zmarła najstarsza córka Ludwika – Katarzyna. Być może o planach króla Węgier i Polski dowiedziała się Joanna I i to ona zleciła morderstwo Katarzyny Andegaweńskiej. Nie ma na to jednak dowodów.
Śmierć Katarzyny Andegaweńskiej sprawiła, że królem Polski została jej najmłodsza siostra – Jadwiga Andegaweńska, a królem Węgier – Maria Andegaweńska. Jednak taką kolejność podyktowała dopiero owdowiała Elżbieta Bośniaczka, bo Ludwik Andegaweński chciał, aby było odwrotnie.
Ludwik Andegaweński bardzo długo chorował. Choroba była bolesna. W końcu zwrócił się do niedoszłego teścia swojej córki. Karol V Mądry miał przysłać węgiersko-polskiemu monarsze medyka. Król Francji postawił na… Polaka, Jana Radlicę.
Radlica, który później został kanonikiem i biskupem krakowskim studiował medycynę na francuskiej Sorbonie. Przybył do Polski po 1376 roku. Ludwik Węgierski był przekonany, że polecony przez króla Francji go uratuje.
Co dolegało Ludwikowi Węgierskiemu?
Odpowiedzi na to pytanie nie znamy po dziś dzień. W kronikach pojawiło się tajemnicze określenie lepre. Historycy różnie je interpretują, a każda z interpretacji ma swoich zwolenników i przeciwników. Łacińskie słowo lepre może oznaczać trąd, ale może również znaczyć chorobę weneryczną.
Zwolennicy teorii o tym, że Ludwik zmarł na trąd twierdzą, że choroby weneryczne, w tym popularny wśród monarchów syfilis przybył do Europy wraz z Krzysztofem Kolumbem. Natomiast zwolennicy tego, że syn Elżbiety Łokietkówny chorował na syfilis uważają, że już wówczas (lata 80. XIV wieku) było sporo przypadków tej choroby.
Jak twierdzi prof. Stanisław A. Sroka, przy obecnym stanie badań, nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, na co dokładnie zmarł Ludwik Węgierski.
Bibliografia:
- Sroka Stanisław A.. Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków 2015.
O autorze: Piotr Wojciechowski
Jest absolwentem kierunku dziennikarskiego oraz filologii polskiej w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Pasjonuje się historią polskiej monarchii, szczególnie genealogią władców i ich związkami z dynastiami europejskimi. Jest autorem profilu na Facebooku: „Historia polskiej i europejskiej monarchii to moje życie – blog”. W wolnych chwilach z zamiłowaniem czyta biografie polskich królów i książąt, pogłębiając swoją wiedzę na temat ich życia i panowania.
