Dorothy Hodgkin należała do naukowców, którzy potrafili zamienić abstrakcyjne wzory chemiczne w konkretne modele przestrzenne. Urodziła się w 1910 roku w Egipcie, studia ukończyła w Oksfordzie, doktorat obroniła w Cambridge w 1937 roku. Większość życia zawodowego spędziła na uniwersytecie w Oksfordzie, gdzie wykładała w Somerville College i prowadziła przełomowe badania.
Penicylina pod mikroskopem rentgenowskim
Antybiotyki uratowały ludzkość przed bakteryjnymi infekcjami, ale przez lata naukowcy spierali się o dokładną budowę penicyliny. Hodgkin zakończyła tę dyskusję, wykazując obecność pierścienia beta-laktamowego w cząsteczce. Swoje ustalenia potwierdziła w 1945 roku, choć pełna publikacja ukazała się dopiero cztery lata później.
Technika krystalografii rentgenowskiej wymagała precyzji i cierpliwości. Cząsteczkę trzeba było najpierw skrystalizować, potem naświetlić promieniami X i odczytać wzór dyfrakcyjny. Hodgkin rozwinęła tę metodę do poziomu, który pozwalał badać coraz bardziej skomplikowane struktury organiczne.
Jej zespół opublikował również pierwszy model przestrzenny sterydu – cholesteryl jodku – co stało się kamieniem milowym krystalografii. To właśnie te wczesne sukcesy otworzyły drogę do jeszcze ambitniejszych projektów badawczych. Penicylina była dopiero początkiem.
Witamina B12 i era komputerów
W połowie lat 50. Hodgkin zmierzyła się z cząsteczką witaminy B12 – jedną z najbardziej złożonych struktur znanych ówczesnej nauce. Analiza wymagała przetworzenia ogromnej ilości danych, więc po raz pierwszy w historii krystalografii użyto komputera. Wyniki ogłoszono w 1956 roku.
Witamina B12 była kluczowa dla leczenia anemii złośliwej i wielu innych schorzeń. Poznanie jej budowy umożliwiło lepsze zrozumienie procesów metabolicznych w organizmie. Hodgkin udowodniła, że krystalografia może rozwiązywać zagadki medyczne, nie tylko chemiczne.
To osiągnięcie przyniosło jej międzynarodowe uznanie. Została członkiem Royal Society jeszcze w 1947 roku, a kolejne lata przyniosły lawinę wyróżnień. Medal Copleya, Order Zasługi, Austriackie Odznaczenie za Nauki – lista była długa.
Insulina – trzy dekady wytrwałości
Hodgkin rozpoczęła pracę nad insuliną już w latach 30., ale pełen model strukturalny przedstawiła dopiero w 1969 roku. Trzydzieści cztery lata pracy wymagało nie tylko zaawansowanej technologii, ale przede wszystkim niezłomnej determinacji. Hormon składał się z dziesiątek aminokwasów ułożonych w precyzyjny sposób.
Zrozumienie budowy insuliny miało gigantyczne znaczenie dla diabetologii. Mapa struktury pozwoliła naukowcom badać mechanizmy działania hormonu i udoskonalać terapie cukrzycy. Dziś syntetyczna insulina ratuje życie milionom pacjentów na całym świecie.
Kompleksowość projektu wymagała rozbudowanych obliczeń matematycznych. Rozwój komputerów w latach 60. umożliwił wreszcie finalne analizy. Bez tej technologicznej rewolucji Hodgkin prawdopodobnie nigdy nie ukończyłaby pracy.
Nagroda Nobla i polityka pokoju
W 1964 roku Hodgkin odebrała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, jako pierwsza Brytyjka wyróżniona w naukach przyrodniczych. Komitet docenił jej ustalenia dotyczące struktury biomolekuł, zwłaszcza witaminy B12. Medal i dyplom odebrała w Sztokholmie podczas uroczystej ceremonii.
Poza laboratorium angażowała się w działalność na rzecz międzynarodowej współpracy naukowej. Wierzyła, że nauka powinna łączyć ludzi ponad podziałami politycznymi. Pełniła funkcję prezydenta konferencji Pugwash, organizacji promującej rozbrojenie i dialog.
W latach 1970–1988 była kanclerzem Uniwersytetu w Bristolu. Mentorowała młodych badaczy, wielu z nich osiągnęło później znaczące sukcesy naukowe. Jej laboratorium w Oksfordzie stało się kuźnią talentów krystalograficznych.
Spadek naukowy i pamięć
Hodgkin zmarła w 1994 roku w Shipston-on-Stour. Jej metody badawcze wyznaczyły standardy dla kolejnych pokoleń strukturalistów. Krystalografia rentgenowska rozwinęła się w potężne narzędzie biologii molekularnej, umożliwiając projektowanie leków i zrozumienie chorób na poziomie atomowym.
Rok przed śmiercią jej nazwisko otrzymała asteroida 5422 Hodgkin. To symboliczny gest uznania dla kobiety, która patrzyła głębiej niż większość współczesnych. Dziś jej odkrycia są fundamentem farmakologii i biotechnologii.
Hodgkin udowodniła, że wytrwałość i precyzja mogą rozwiązać pozornie niemożliwe zagadki natury. Penicylina, witamina B12, insulina – każda z tych cząsteczek skrywała tajemnicę, którą ona cierpliwie odkryła.
O autorze: przez wieki
