W podręcznikach szkolnych jest napisane, że najdłużej panującym królem Polski był Władysław II Jagiełło. Rządził on bowiem aż 48 lat. Co by było jednak, gdybyśmy nie brali pod uwagę tylko rządów w Polsce i na Litwie? Wynik byłby o wiele bardziej okazały. Sprawdźmy zatem ile lat rządzili Jagiełło i Kazimierz IV Jagiellończyk, wliczając w to panowanie na Litwie, przed otrzymaniem polskiej korony.
Jagiełło na Litwie
Przed objęciem polskiego tronu, od 1377 roku Jagiełło był wielkim księciem litewskim. Jagiełło miał trzech synów, ale tylko pierwszy i trzeci z nich dożyli wieku dorosłego. Gdy w 1434 roku zmarł założyciel dynastii Jagiellonów, jego następcą w Polsce został jego pierworodny syn – Władysław zwany Warneńczykiem, a 6 lat później, po tragicznej śmierci Zygmunta Kiejstutowicza, w 1440 roku, tron wielkoksiążęcy na Litwie objął trzeci syn Jagiełły – Kazimierz.
Najmłodszy syn Jagiełły był zatem jego następcą, aż przez 52 lata (1440-1492). Jagiełło i tutaj jednak wygrywa z synem, ponieważ wielkim księciem litewskim został po śmierci swojego ojca – Olgierda, w 1377 roku.
To sprawia, że ojciec Kazimierza Jagiellończyka, rządził prawie 60 lat (1377-1434). Początkowo sprawował władzę pod opieką Kiejstuta Giedyminowicza, czyli swojego stryja. Aby wybić się na samodzielne rządy, musiał walczyć o wpływy ze swoim stryjem Kiejstutem.
Ze Wschodu na Zachód
Przed objęciem polskiego tronu, Jagiełło miał zorientować swoją politykę na Wschód. Miał zostać mężem córki wielkiego księcia moskiewskiego – Dymitra Dońskiego. Miał zostać nawet w tym celu być ochrzczony przez matkę w obrządku prawosławnym. Jednak wówczas pojawiła się okazja na otwarcie się Jagiełły na Zachód. Z Polski przybyło poselstwo, by prosić Jagiełłę o to, by poślubił polskiego króla – Jadwigę Andegaweńską i został polskim królem.
Jagiełło postanowił zatem porzucić plany, które przewidywała dla niego matka i udać się do Polski. 14 sierpnia 1385 roku podpisano unię krewską, a pół roku później Jagiełło stał już na ślubnym kobiercu z Jadwigą Andegaweńską. Jagiełło nie miał szczęścia do kobiet. Wszystkie, słusznie, bądź nie, były oskarżane o niewierność. Wyjątkiem była tu Elżbieta Granowska, z którą polski król ożenił się z miłości.
Jagiełło przeżył prawie wszystkie swoje żony, poza Zofią Holszańską. To ona właśnie, po 114 latach od narodzin Kazimierza Wielkiego, w 1424 roku urodziła królewicza Władysława.
Później Zofia rodziła jeszcze dwukrotnie. Urodziła syna Kazimierza, który zmarł w dzieciństwie i kolejnego syna, także Kazimierza, przyszłego króla Polski – Kazimierza IV Jagiellończyka. Nie było Jagielle dane długo cieszyć się synami. Zmarł, gdy starszy miał 10, a młodszy 7 lat. Wraz z jego śmiercią, stabilność unii zaczęła się chwiać. Zmarł po 48-letnich rządach w Polsce i 57-letnich na Litwie.
Unia personalna zmienia się w dynastyczną
Po śmierci Władysława II Jagiełły, unia personalna między Polską a Litwą, zmieniła się w dynastyczną. Następcą ojca w Polsce został Władysław zwany Warneńczykiem, ale nie rządził samodzielnie, bo w chwili śmierci ojca miał tylko 10 lat. W jego imieniu rządy sprawowała tzw. rada opiekuńcza, ze Zbigniewem Oleśnickim na czele. To on zdecydował, że 16-letni Władysław objął tron Węgier. Stało się to w 1440 roku.
W tym samym roku, jego młodszy, bo 13-letni brat Kazimierz objął tron wielkoksiążęcy. Stało się to po zamordowaniu księcia Zygmunta Kiejstutowicza. Od tej pory Kazimierz wszedł w wir wielkiej polityki, jako następca swojego ojca. Zyskał również poważanie swojego stryja – Świdrygiełły, który nie miał najlepszych stosunków ze swoim bratem, Jagiełłą.
Jeszcze Władysław II Jagiełło, po śmierci króla Czech Wacława IV Luksemburskiego, w 1419 roku, miał objąć czeski tron. Jednak kraj ten był pełen husytów, którzy byli uznawani za heretyków. Jagiełło, jako neofita nie chciał narażać się papieżowi, dlatego odrzucił tę propozycję.
Po śmierci Zygmunta Luksemburskiego, królem Czech miał zostać jego zięć – Albrecht II Habsburg, ale miał on poglądy antyhusyckie. W związku z tym tron czeski zaproponowano młodszemu synowi Jagiełły – Kazimierzowi. Nie był on tak radykalny jak jego ojciec i nie odrzucił tej propozycji, ale przegrał elekcję i królem Czech został Albrecht II Habsburg.
Mam doświadczenie, więc stawiam warunki
W chwili śmierci starszego brata pod Warną, Kazimierz Jagiellończyk miał 17 lat i był bogatszy o 4-letnie rządy na Litwie. Nie był zatem w takiej samej sytuacji, jak jego starszy brat, który musiał włożyć na swoje skronie koronę jako 10-latek. Bez doświadczenie i bez wiedzy, z grupą doradców, którzy nie zawsze dobrze mu doradzali, a to doradzanie skończyło się, jak wiemy tragicznie.
Zbigniew Oleśnicki nie zamierzał podporządkowywać się młokosowi. Kazimierz nie musiał się przed nim kajać, bo zajmował już przecież tron. Wziął zatem biskupa na przeczekanie. Była to próba charakterów. Kto pierwszy da za wygraną. W końcu ten spór postanowiła rozwiązać królowa matka – Zofia Holszańska, która przemówiła synowi do rozsądku i wreszcie, po trzyletnim bezkrólewiu, przyjechał do Krakowa objąć polski tron. Koronacja królewska odbyła się 25 czerwca 1447 roku.
Nie został królem Polski zatem żółtodziób, lecz władca, z którym należało się liczyć. Zbigniew Oleśnicki oczywiście nie dawał za wygraną, nastawiał przeciwko nowemu królowi swojego zaufanego człowieka, czyli Jana Długosza.
Kazimierz IV Jagiellończyk i Elżbieta Rakuszanka
W lutym 1454 roku, Kazimierz IV Jagiellończyk poślubił Elżbietę Rakuszankę. Ona miała wtedy 18 lat, a on 27. Doczekali się w sumie trzynaściorga dzieci. Nauczycielem synów Kazimierza IV Jagiellończyka zostali Filip Kalimach i… Jan Długosz. Taka nominacja wydaje się szokująca, zwłaszcza w kontekście tego, że Jan Długosz był banitą, który później wrócił do łask króla.
Młodszy syn Jagiełły uważał, że Długosz, mimo swoich wielu wad, był osobą oczytaną i dobrze wykształconą, godną tego, by powierzyć jej wychowawstwo królewskich synów.
Na pochwałę zasługuje również polityka dynastyczna Kazimierza IV Jagiellończyka. Gdy umierał, Jagiellonowie rządzili w Polsce, na Litwie, w Czech i na Węgrzech. Również jego córki były dobrze wydane za mąż. Nie mógł przewidzieć, że za nieco ponad wiek od jego śmierci, Jagiellonowie pozostaną tylko we wspomnieniach. Ostatni męski potomek tego rodu – Zygmunt August – umarł 7 lipca 1572 roku, a ostatnia żeńska przedstawicielka Jagiellonów po mieczu odeszła 9 września 1596 roku, 104 lata po śmierci dziadka!
Władysław II Jagiełło vs Kazimierz IV Jagiellończyka
Najdłużej panującym królem Polski był Władysław II Jagiełło, który rządził 48 lat. Jednak łącznie z okresem rządów na Litwie, panował 57 lat! Jego syn – Kazimierz IV Jagiellończyk, wliczając w to okres, gdy był wielkim księciem litewskim, rządził 52 lata. Jakby zatem na to nie spojrzeć, to Jagiełło deklasuje wszystkich polskich monarchów.
Bibliografia:
-Biskup M., Górski K., Kazimierz Jagiellończyk. Zbiór studiów o Polsce drugiej połowy XV wieku, Warszawa 1987.
-Krzyżaniakowa J., Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Warszawa, Wrocław, Kraków, Gdańsk,
Łódź 1990.
-Rudzki E. Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1985.
O autorze: Piotr Wojciechowski
Jest absolwentem kierunku dziennikarskiego oraz filologii polskiej w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Pasjonuje się historią polskiej monarchii, szczególnie genealogią władców i ich związkami z dynastiami europejskimi. Jest autorem profilu na Facebooku: „Historia polskiej i europejskiej monarchii to moje życie – blog”. W wolnych chwilach z zamiłowaniem czyta biografie polskich królów i książąt, pogłębiając swoją wiedzę na temat ich życia i panowania.
