Dlaczego Jadwiga Andegaweńska chciała toporem porąbać wawelskie bramy?

Dzieci Ludwika Andegaweńskiego
Ludwik Andegaweński był królem Węgier i Polski. Tron w Krakowie odziedziczył po śmierci swojego stryja – Kazimierza Wielkiego, natomiast na Węgrzech rządził od roku 1342.
Pierwsza żona Ludwika Andegaweńskiego – Małgorzata Luksemburska, córka cesarza Karola IV Luksemburskiego, zmarła w wyniku zarazy. W 1353 roku Ludwik ożenił się po raz kolejny. Tym razem jego wybranką została Elżbieta Bośniaczka – kuzynka jego matki. Między przyszłymi małżonkami zaiskrzyło już przed ślubem, co nie umknęło uwadze Elżbiety Łokietkówny. Chciała ona nawet zamknąć przyszłą synową w klasztorze za niestosowne zachowanie. Jednak do tego nie doszło.
Biorąc pod uwagę, jak byśmy to dzisiaj powiedzieli „chemię”, jaka wytworzyła się pomiędzy Ludwikiem a Elżbietą, trudno uwierzyć, że Elżbieta zaczęła rodzić dzieci dopiero w latach 70. XIV wieku, a więc kilkanaście lat po ślubie. W związku z tym Stanisław A. Sroka stawia hipotezę, że druga żona Ludwika Andegaweńskiego zaszła w ciążę zaraz po ślubie, ale jej nie donosiła. Historyk uważa, że to poronienie było przyczyną długiego oczekiwania na kolejne potomstwo.
Katarzyna i Jadwiga
W latach 70. XIV wieku urodziły się wszystkie trzy córki Ludwika Andegaweńskiego i Elżbiety Bośniaczki, czyli Katarzyna, Maria i Jadwiga. Najstarsza z nich miała zostać żoną Ludwika Orleańskiego – syna króla Francji Karola V Mądrego i Karola VI Szalonego. Dzięki temu małżeństwu Ludwik miał zamiar odzyskać tron w Neapolu, na którym zasiadała jego bratowa – Joanna I.
W 1374 roku Ludwik Andegaweński wydał w Koszycach (dzisiejsza Słowacja) przywilej dla polskiej szlachty, w zamian za uznanie przez jej przedstawicieli jednej z Andegawenek królem Polski.
W 1378 roku Jadwigę Andegaweńską zaręczono sponsalia de futuro z Wilhelmem Habsburgiem. Jak podaje Kamil Janicki w książce Damy polskiego imperium, Habsburg nie wytrzymał napięcia i załatwił potrzebę fizjologiczną w łożu, w którym przebywał razem z czteroletnią Jadwigą Andegaweńską. Autor podkreśla, że informacja o tym przykrym zdarzeniu pojawia się w plotkarskiej kronice, która wydaje się być mało wiarygodna.
Bez względu na to, jak właściwie było, córka Ludwika Andegaweńskiego i syn Leopolda III Habsburga mieli być małżeństwem. Formalności należało dopełnić, gdy tylko Jadwiga osiągnie tak zwany wiek sprawny, który dla dziewcząt w średniowieczu wynosił 12 lat, a dla chłopców 15.
Śmierć Katarzyny Andegaweńskiej
Krótko po zaręczynach Jadwigi Andegaweńskiej i Wilhelma Habsburga doszło do tragedii, która w dalszym rozwoju wypadków zniweczyła wszystkie plany Ludwika Andegaweńskiego i Leopolda III Habsburga. W niewyjaśnionych okolicznościach zmarła bowiem najstarsza córka królewskiej pary – Katarzyna Andegaweńska (1378). Niewykluczone, choć nie ma na to twardych dowodów, że została otruta na polecenie królowej Joanny I, która nie chciała, aby Ludwik Andegaweński odzyskał tron w Neapolu.
Po śmierci Katarzyny Andegaweńskiej, Ludwik postanowił, że jego córka Maria zostanie królem Polski, a na Węgrzech zostanie Jadwiga. Maria Andegaweńska od najmłodszych lat była swatana z Zygmuntem Luksemburskim, synem Karola IV Luksemburskiego i jego czwartej żony, wnuczki Kazimierza Wielkiego, Elżbiety Pomorskiej. Zygmunt Luksemburski był zatem prawnukiem króla Polski Kazimierza Wielkiego i na tej podstawie rościł sobie prawo do tronu w Krakowie.
Jadwiga Andegaweńska królem Polski
Król Węgier i Polski – Ludwik Andegaweński zmarł 10 września 1382 roku w Trnawie. Od tego momentu na Węgrzech pierwsze skrzypce zaczęła grać królowa wdowa Elżbieta Bośniaczka. Zmieniła ona decyzję męża i to Marię koronowała na króla Węgier, a Jadwigę z dwuletnim opóźnieniem wysłała do Krakowa. Stało się tak, mimo że polscy panowie złożyli już hołd Marii Andegaweńskiej, a Zygmunt Luksemburski odebrał już hołdy od kilku polskich miast.
Jadwiga, gdy przybyła do Krakowa, została koronowana na KRÓLA (nie królową!) Polski. Pozostawało wybrać dla niej męża. Wilhelm Habsburg nie miał w Polsce dobrej prasy, po pierwsze przez to, że był Habsburgiem, a w Krakowie, tak jak i w Wilnie, użerali się z Krzyżakami.
Unia z Litwą
Z uwagi na to, iż Polska oraz Litwa miały problem z Krzyżakami oba państwa postanowiły zawrzeć ze sobą sojusz. Podobne przymierze wcześniej zawarł z Litwinami Władysław Łokietek, żeniąc swojego syna – Kazimierza z córką Giedymina Anną „Aldoną” Giedyminówną.
Tamten związek Polski z Litwą wygasł wraz ze śmiercią pierwszej żony Kazimierza Wielkiego, (1339). Małżeństwo Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława II Jagiełły miało natomiast złączyć Polskę i Litwę unią personalną, a od 1569 roku także realną na kilkaset lat.
W sierpniu 1385 roku podpisano w Krewie umowę między Władysławem Jagiełłą, a polskimi panami. Wielki książę litewski zobowiązał się do przyjęcia chrztu wraz z całą Litwą oraz do poślubienia króla Polski – Jadwigi Andegaweńskiej. Władysław zobowiązał się dodatkowo do zapłacenia Habsburgom odszkodowania w wysokości 200 tys. florenów. Problem w tym, że Habsburgowie nie chcieli tych pieniędzy przyjąć, a Wilhelm Habsburg uważał się za męża Jadwigi Andegaweńskiej.
Czytaj również: Litwa mogła być chrześcijańskim krajem już w pierwszej połowie XIV wieku!
Matka sprzedaje córkę
Teraz trzeba było tylko udać się do węgierskiej Budy i poprosić Elżbietę Bośniaczkę o wyrażenie zgody na zerwanie zaręczyn z Wilhelmem Habsburgiem i poślubieniem Jagiełły przez Jadwigę. W rozpatrywanym okresie Elżbieta miała swoje własne problemy z Karolem III z Durazzo, który pozbawił ją i jej córkę Marię tronu, za co z zemsty kazała go zamordować. Władczyni nie miała zatem głowy, by prowadzić jakichś długich negocjacji z panami polskimi i dlatego szybko zgodziła się, żeby Jadwiga poślubiła wielkiego księcia litewskiego.
Chrzest Jagiełły i jego ślub z Andegawenką zaplanowano na luty 1386 roku. Chrzest odbył się 15 lutego, a ślub 18 lutego. Przed tymi wydarzeniami do Krakowa udał się Wilhelm Habsburg, by za wszelką cenę dopełnić formalności, czyli skonsumować małżeństwo z 12-letnią Jadwigą Andegaweńską i stać się jej mężem. Niektórzy twierdzą, że mogło do tego dojść, ale jest to mało prawdopodobne.
Czytaj również: Ślub Jadwigi i Jagiełły. Ślub w aurze skandalu
Z toporem na Wawel
Polscy panowie pozamykali wawelskie wrota przed Wilhelmem Habsburgiem, tak aby nie mógł wejść do alkowy Jadwigi Andegaweńskiej. Zdaniem Jana Długosza, najmłodsza córka Ludwika Węgierskiego bardzo chciała spotkać się z Habsburgiem, ponieważ darzyła go sympatią. W tym celu miała wziąć do ręki topór, próbując sforsować wawelskie wrota.
Niektórzy historycy uważają przekaz Długosza jedynie za legendę. Tym bardziej, że kronikarz urodził się dopiero w 1415 roku, a więc kilkanaście lat po śmierci Jadwigi Andegaweńskiej. Trudno uwierzyć w to, by nastolatka zdołała unieść ciężki topór i jeszcze rąbać nim drzwi.
W końcu zrezygnowana władczyni dała za wygraną i 18 lutego 1386 roku poślubiła Władysława Jagiełłę, a dzień wcześniej odwołała zaręczyny i wszelkie zobowiązania wobec Wilhelma Habsburga.
Za życiowy cel Jadwiga postawiła sobie natomiast chrystianizację Litwy. Ponoć podczas modlitwy w katedrze wawelskiej przy czarnym krucyfiksie usłyszała głos samego Boga, który powiedział: „Ratuj Litwę!”. Kobieta wypełniła polecenie i przyczyniła się do wprowadzenia chrześcijaństwa na Litwie. Zrobiła to kosztem własnego szczęścia.
Czytaj również: Mało znane oblicze Wilhelma Habsburga. Co robił po zerwaniu zaręczyn z Jadwigą Andegaweńską?
Bibliografia:
- Stanisław A. Sroka, Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków 2015.
- Jerzy Besala, Awantury o kobiety w Polsce szlacheckiej, Warszawa 2014.
O autorze: Piotr Wojciechowski
