Stanisław Szczęsny Potocki. Bogacz z ambicjami
Stanisław Szczęsny Potocki urodził się w jednej z najbogatszych i najbardziej wpływowych rodzin magnackich Rzeczypospolitej. Należał do magnaterii, która kontrolowała ogromne połacie ziem w Koronie i na Ukrainie, posiadając dziesiątki miast i setki wsi.
Ale ambicje Stanisława Szczęsnego na tym się nie kończyły. Marzył o tym, aby jego ród osiągnął jeszcze większą władzę. I robił dosłownie wszystko, aby ten zamiar urzeczywistnić.
Romans i potajemny ślub
Stanisław Szczęsny Potocki, mimo że niczego mu nie brakowało, nie miał szczęścia w miłości. Do historii przeszedł jego romans z Gertrudą Komorowską, który zakończył się tragicznie. Gertruda pochodziła z mniej zamożnej, choć szanowanej rodziny szlacheckiej. Była młodą, piękną kobietą, ale dla Potockich – kobietą niewłaściwą.
Stanisław zakochał się w niej do szaleństwa. Dla niego nie miały znaczenia ani konwenanse, ani sprzeciw rodziny. Wbrew woli krewnych postanowił poślubić Gertrudę, nie zważając na ich gniew i plany dotyczące jego przyszłości.
O ich potajemnym ślubie nie wiemy za wiele. Z dostępnych źródeł wiemy tylko tyle, iż ceremonia odbyła się w małej kaplicy, daleko od wielkopańskich pałaców i czujnych spojrzeń wpływowych krewnych Stanisława. Para przysięgła sobie miłość i wierność, głęboko wierząc w to, że ich uczucie zdoła pokonać wszystkie przeszkody.
Wieść o sekretnym ślubie dotarła jednak do Potockich. Jak można było się domyślać, rodzina młodego magnata wpadła w szał. Ojciec Stanisława uznał, że musi działać natychmiast, aby ratować honor rodu.
Czytaj również: Zofia Opalińska. Nazywano ją „kobietą fatalną” i „Laszką diablicą”
Porwanie i śmierć żony Potockiego
Potoccy zdecydowali się na porwanie Gertrudy, mimo że ta znajdowała się w zaawansowanej ciąży. Do porwania doszło w 1771 roku, a o jego okolicznościach nie jesteśmy w stanie zbyt dużo powiedzieć.
Istnieją sprzeczne relacje co do losu porwanej. Niektóre przekazy pisane wzmiankują, że utopiono ją w przerębli, inne że uduszono ją w ciemnym lochu. Jedno było pewne – śmierć Gertrudy była brutalna. Kronikarze tamtych czasów z przerażeniem opisywali całą zbrodnię, wskazując na bezwzględność i okrucieństwo oprawców.
Stanisław Szczęsny Potocki dowiedział się o tym dopiero po fakcie. Wieść o zamordowaniu jego ukochanej była dla niego ciosem, który na zawsze odmienił jego życie. Przez długi czas pozostawał pogrążony w żałobie, unikając towarzystwa i zamykając się w swoim pałacu. Mówiono, że stał się cieniem dawnego siebie – zamiast wystawnych uczt i politycznych intryg wolał samotne spacery po pałacowych ogrodach i długie godziny spędzone na modlitwie.
Czytaj również: Śmierć Katarzyny II. Rozpustna caryca konała w potwornych męczarniach
Ostatnie lata życia i piętno zdrajcy
Z czasem Potocki jednak się otrząsnął i pod wpływem rodziny powtórnie się ożenił. Nowy związek był jednak tylko czystą formalnością, a kobietę, którą poślubił, traktował obojętnie.
W ostatnich latach życia, mimo ogromnego majątku i władzy, Stanisław coraz częściej wycofywał się z życia publicznego. Miał obsesję na punkcie śmierci i spraw ostatecznych. Bywał w klasztorach, wspierał kościoły i zamawiał msze za duszę Gertrudy. Ostatecznie zmarł w osamotnieniu, a jego pogrzeb – choć wystawny – nie zgromadził tłumów wiernych stronników.
Historia zapamiętała Franciszka Salezego Potockiego przede wszystkim jako zdrajcę. Zwalczał reformy, które miały wzmocnić Rzeczpospolitą. Był przeciwnikiem Konstytucji 3 maja i popierał Targowicę. Jednym słowem był jednym z tych, który przyczynił się do upadku naszego państwa. Identyfikował się jako „Rosjanin”. Zmarł w 1805 roku w Tulczynie (obecnie na Ukrainie).
Czytaj również: Caryca Anna Romanowa. Najgorsza władczyni w historii Rosji?
Wybór literatury:
-Łojek J., Dzieje zdrajcy, Katowice 1988.
O autorze: przez wieki
