**Misja Foureau-Lamy’ego reprezentowała szczyt francuskich ambicji kolonialnych w Afryce. Jej głównym celem było znalezienie praktycznej trasy dla transsaharyjskiej linii kolejowej oraz włączenie nowych terytoriów do imperium. Stanowiła element szerszej strategii łączącej wszystkie francuskie posiadłości na kontynencie.**
## Pierwsza próba Flattersa kończy się fiaskiem
Paul François Xavier Flatters wyruszył w marcu 1880 roku z Warkali na czele czterdziestoosobowej grupy. Miał sprawdzić, czy możliwa jest budowa torów kolejowych łączących Morze Śródziemne z Sudanem. Ekspedycja jednak szybko napotkała kłopoty – brakowało jedzenia, a lokalne plemiona odnosiły się wrogo. W maju tego samego roku Flatters zawrócił z niczym.
Doświadczenie nie zniechęciło podpułkownika. Do grudnia przygotował drugą, znacznie większą wyprawę. Dziewięćdziesięciu ludzi prowadziło trzysta zwierząt objuczonych prowiantem i sprzętem. Wydawało się, że tym razem przygotowania są odpowiednie do pokonania pustyni.
## Śmiertelna pułapka w górach Hoggar
Kluczem do sukcesu była zgoda Ahitigala, przywódcy Khel Ahaggar – konfederacji kontrolującej większość Sahary aż po Timbuktu. Flatters poprosił o pozwolenie na przejście przez góry Hoggar. Władca Tuaregów odmówił, rozumiejąc, że przepuszczenie Francuzów wzmocni ich pozycję w regionie.
Podpułkownik postanowił działać wbrew decyzji. Dysponował przewodnikami z plemienia Ifora, przyjaznego Francji i znającego wodopoje w górach. Ahtigal zmienił strategię – zaproponował własnych przewodników i zasugerował, by Flatters odprawił ludzi Ifora. Francuski dowódca zgodził się, a następnie popełnił kolejny błąd – na namowę nowych przewodników podzielił wyprawę na dwie grupy.
Tuaregowie zaatakowali w lutym 1881 roku. Zginął Flatters i piętnastu jego ludzi, stracono wszystkie zwierzęta juczne z zaopatrzeniem. Francuzi zachowali broń i amunicję, ale Tuaregowie nie atakowali ponownie – wiedzieli, że pustynię zrobi resztę. Bez wody i jedzenia żołnierze słabli z każdym dniem, niektórzy sięgnęli po kanibalizm. Nieliczni ocaleni dotarli do Warkali pod koniec marca.
## Foureau przejmuje dowodzenie
Po klęsce Flattersa Francja potrzebowała kogoś, kto rozumiał kulturę i zwyczaje Tuaregów. Wybór padł na czterdziestoosmioletniego Fernanda Foureau – podróżnika, topografa i etnografa z doświadczeniem w kontaktach z pustynymi plemionami. Jego wiedza miała zapobiec powtórzeniu tragedii sprzed lat.
Nowa ekspedycja wyruszyła z Algerii, kierując się przez Hoggar i Air ku jeziorowi Czad. Tym razem przygotowania były znacznie lepsze, a dowódca rozumiał, z kim ma do czynienia. Foureau wiedział, że siła militarna to nie wszystko – potrzebne było także zrozumienie lokalnej polityki i umiejętność negocjacji.
## Strategia trzech kolumn
Wyprawa Foureau-Lamy’ego w latach 1899-1900 stanowiła tylko jeden element szerszego planu. Francja jednocześnie wysłała misje Voulet-Chanoine oraz Joalland-Meynier z Senegalu i Bamako. Wszystkie trzy kolumny miały podbić Kotlinę Czadu i połączyć francuskie terytoria w Afryce.
W listopadzie 1899 roku ekspedycja dotarła do jeziora Czad. Był to kluczowy sukces francuskiej strategii kolonialnej. Plan połączenia wszystkich posiadłości na kontynencie stał się realny. Foureau udowodnił, że przy odpowiednim przygotowaniu i znajomości terenu nawet Sahara nie stanowi nieprzekraczalnej bariery.
O autorze: przez wieki
