Małżeństwo Blanche z Lancaster z Janem z Gaunt w 1359 roku było jednym z najbardziej znaczących związków politycznych XIV wieku. Blanche wniosła do małżeństwa ogromny majątek odziedziczony po ojcu Henrym z Grosmont, pierwszym księciu Lancaster, który zmarł w 1361 roku. Gdy rok później zmarła także jej siostra Maud, Blanche stała się jedyną dziedziczką całego majątku Lancaster, czyniąc z Jana jednego z najpotężniejszych ludzi w Anglii. Para doczekała się siedmiorga dzieci, w tym przyszłego króla Henryka IV. Blanche zmarła przedwcześnie w 1368 roku w wieku 26 lat, pozostawiając po sobie dynastię, która miała rządzić Anglią przez następne stulecia.
Dziedzictwo Lancaster i arystokratyczne dzieciństwo
Blanche z Lancaster przyszła na świat 25 marca 1342 roku w zamku Bolingbroke w Lincolnshire. Była młodszą córką Henry’ego z Grosmont, pierwszego księcia Lancaster, i Isabel de Beaumont. Ojciec należał do najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi w królestwie, będąc prawnikiem króla Edwarda III i jednym z największych właścicieli ziemskich w Anglii.
Henry z Grosmont otrzymał tytuł księcia w 1351 roku jako druga osoba w królestwiele po Edwardzie, Czarnym Księciu. Był wnukiem króla Henryka III przez swojego ojca Edmunda Crouchbacka, hrabiego Lancaster. Majątek rodziny pochodził z nadań królewskich i udanych małżeństw, obejmując rozległe ziemie w północnej Anglii i Walii.
Blanche dorastała w luksusie na dworze ojca, który słynął z kultury i wykwintnych manier. Henry z Grosmont był nie tylko wojownikiem, ale także pisarzem i dyplomatą. Napisał religijną pracę „Le Livre de Seyntz Medicines”, która przetrwała do dziś. Blanche otrzymała staranne wykształcenie typowe dla szlachcianek jej rangi.
Miała starszą siostrę Maud, która poślubiła Ralpha Stafforda, a następnie Wilhelma I, księcia Bawarii. Obie siostry były dziedziczkami ogromnego majątku Lancaster, ponieważ Henry nie miał synów. Ten fakt czynił je jednymi z najbardziej pożądanych panien w Europie, przyciągając uwagę możnych władców.
Małżeństwo z Janem z Gaunt
19 maja 1359 roku w opactwie Reading Blanche poślubiła Jana z Gaunt, czwartego syna króla Edwarda III. Była to typowa kalkulacja polityczna – król chciał wzmocnić pozycję swoich synów przez małżeństwa z bogatymi dziedziczkami. Jan miał wówczas 19 lat, Blanche prawdopodobnie 17.
Wesele odbyło się z wielką pompą w obecności całej rodziny królewskiej. Edward III osobiście ofiarował Blanche kosztowną biżuterię na znak akceptacji nowej synowej. Ceremonia w Reading Abbey była jednym z najbardziej prestiżowych wydarzeń towarzyskich roku, przyciągając szlachtę z całej Anglii i Francji.
Małżeństwo początkowo dało Janowi skromne tytuły hrabiego Derby i Earl of Richmond. Prawdziwe bogactwo przyszło wraz ze śmiercią Henry’ego z Grosmont w marcu 1361 roku. Książę Lancaster zmarł na dżumę razem z żoną Isabel, pozostawiając córki jedynymi dziedziczkami ogromnego majątku.
Po śmierci teścia Jan otrzymał połowę dóbr Lancaster, w tym tytuł hrabiego Lancaster. Rzeczywista władza przyszła rok później, gdy zmarła Maud, siostra Blanche. Nie miała ona potomstwa, więc cały majątek Lancaster przeszedł na Blanche, a przez nią na Jana. Edward III podniósł zięcia do rangi księcia Lancaster, czyniąc go najpotężniejszym magnatem w królestwie.
Macierzyństwo i zarządzanie majątkiem
Blanche rodziła niemal nieprzerwanie przez osiem lat małżeństwa. Pierwsza córka Philippa przyszła na świat w marcu 1360 roku, zaledwie dziesięć miesięcy po ślubie. Następne dzieci rodziły się w odstępach kilkunastomiesięcznych – Elizabeth w 1363, Edward w 1365, a najważniejszy syn Henryk w kwietniu 1367 roku.
Z siedmiorga dzieci tylko troje przeżyło do dorosłości. Trzech synów o imieniu Jan, Edward i Isabel zmarło w niemowlęctwie lub wczesnym dzieciństwie. Wysoka śmiertelność niemowląt była typowa dla epoki, ale szczególnie dotkliwa dla arystokratycznych rodzin liczących na potomstwo męskie.
Philippa z Lancaster wyszła za mąż za króla Portugalii Jana I, stając się matką dynastii Aviz. Elizabeth poślubiła kolejno trzech możnych lordów angielskich. Henryk Bolinbroke okazał się najważniejszy – w 1399 roku obalił Ryszarda II i został królem Henrykiem IV, zapoczątkowując dynastię Lancaster na tronie angielskim.
Blanche aktywnie zarządzała swoimi posiadłościami, szczególnie podczas nieobecności męża na wyprawach wojennych. Prowadziła korespondencję z administratorami majątków, nadzorowała inwestycje i decydowała o nadaniach ziemi. Jej podpis widnieje na wielu dokumentach dotyczących zarządzania dobrami Lancaster w północnej Anglii.
Przedwczesna śmierć
12 września 1368 roku Blanche zmarła w zamku Tutbury w Staffordshire w wieku zaledwie 26 lat. Jan z Gaunt przebywał wówczas na morzu, prawdopodobnie w czasie wyprawy wojennej do Francji. Okoliczności śmierci pozostają niewyjaśnione, ale historycy wskazują dwie prawdopodobne przyczyny.
Pierwszą możliwością była dżuma, która pustoszyła Anglię w okresach 1361-1362 i 1368-1369. Blanche straciła już na tę chorobę rodziców i siostrę, więc mogła być szczególnie podatna na infekcję. Staffordshire, gdzie zmarła, notowało przypadki zarazy w 1368 roku, co wspiera tę teorię.
Drugą możliwością były komplikacje porodowe. Blanche rodziła ostatnie dziecko w 1368 roku, córkę Isabel, która zmarła w niemowlęctwie. Ciągłe ciąże przez osiem lat osłabiły organizm młodej kobiety, czyniąc ją podatną na infekcje i komplikacje okołoporodowe. Śmiertelność matek w średniowieczu była bardzo wysoka.
Pogrzeb Blanche odbył się w katedrze św. Pawła w Londynie z największymi honorami. Uczestniczyli w nim król Edward III, książęta i czołowi baronowie królestwa. Jan z Gaunt kazał zbudować wspaniały podwójny nagrobek, gdzie spoczął obok żony po swojej śmierci w 1399 roku, mimo dwóch późniejszych małżeństw.
Wpływ na historię Anglii
Poprzez syna Henryka IV Blanche stała się założycielką królewskiej dynastii Lancaster, która rządziła Anglią w latach 1399-1461 i 1470-1471. Henryk Bolinbroke obalił swojego kuzyna Ryszarda II, rozpoczynając erę wojen domowych między rodami Lancaster i York.
Wnuk Blanche, Henryk V, stał się jednym z najsłynniejszych królów angielskich dzięki zwycięstwu nad Francuzami pod Azincourt w 1415 roku. Jego syn Henryk VI był ostatnim królem z dynastii Lancaster, tracąc tron na rzecz Edwarda IV z rodu York w 1461 roku.
Przez córkę Philippę, królową Portugalii, Blanche stała się przodkinią licznych dynastii europejskich. Portugalska linia Aviz, królowie Hiszpanii, władcy Bawarii i inne rody książęce wywodzą swoje pochodzenie od córki księcia Lancaster. Wiele współczesnych monarchów europejskich ma w swoim rodowodzie krew Blanche z Lancaster.
Majątek odziedziczony przez Blanche po ojcu stał się podstawą potęgi dynastii Lancaster. Księstwo Lancaster do dziś istnieje jako prywatna własność monarchów brytyjskich, przynosząc znaczne dochody koronie. Zamki, ziemie i przywileje zgromadzone przez Henry’ego z Grosmont i przekazane przez Blanche jej potomkom, zapewniły Lancastrom pozycję wśród najpotężniejszych rodów Anglii.
O autorze: przez wieki
