Zofia Holszańska – morderczyni czy ofiara pomówień?

Zofia Holszańska była czwartą i zarazem ostatnią żoną króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Władysława II Jagiełły. Była też jedyną żoną tego króla, która urodziła mu synów, i to aż trzech. Za sprawą tej władczyni, w Królestwie Polskim urodził się pierwszy królewicz od 114 lat, czyli od narodzin Kazimierza Wielkiego. Jednak i ta władczyni, której Polska zawdzięczała nowych królów… padła ofiarą perfidnej intrygi. O czym właściwie mowa?

Jadwiga Jagiellonka – niedoszły król Polski

W 1408 roku urodziła się Jadwiga Jagiellonka, która miała zostać następczynią ojca w Polsce, ponieważ nie miał on synów. Zupełnie tak samo, jak jego pierwszy teść – Ludwik Andegaweński. Planowano wydać Jadwigę za księcia słupskiego Bogusława IX. Jednak, gdy Gryfici nie podjęli negocjacji, to projekt w końcu upadł. Władysław II Jagiełło zwrócił się wówczas w stronę Hohenzollernów. Chciał zawrzeć sojusz z Brandenburgią i wydać córkę za Fryderyka – syna Fryderyka I Hohenzollerna.

Jadwiga Jagiellonka była znakomitą partią, ponieważ wraz z jej ręką można było zyskać nie tylko polski tron królewski, ale także litewski, wielkoksiążęcy. Po śmierci Anny Cylejskiej, Władysław II Jagiełło postanowił ożenić się z Elżbietą Granowską, córką Jadwigi Pileckiej z Melsztyńskich i Ottona z Pilczy.

Założyciel dynastii Jagiellonów poznał swoją przyszłą żonę już podczas swojego chrztu – w lutym 1386 roku. Stało się tak dlatego, że matką chrzestną Jagiełły była matka Elżbiety Granowskiej – Jadwiga Pilecka. Przyjechała ona do Krakowa wraz z córką.

Gdy w 1417 roku Jagiełło ożenił się w końcu z Elżbietą Granowską, wdową po Wincentym Granowskim, to na dworze wybuchł skandal, ponieważ nikt się tego nie spodziewał. Swoje „niezadowolenie” okazywała także pogoda. Po tym, jak 2 maja 1417 roku w Sanoku para powiedziała sobie sakramentalne „tak”, niebo zasnuły ciemne chmury, zerwał się złowieszczy wiatr i spadł deszcz. Wszystko to było interpretowane przez ludzi średniowiecza, jako zły znak z Niebios.

Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej, gdy Jagiełło podjął decyzję, że koronuje swoją trzecią żonę. Tu już miarka się przebrała, bo przecież Granowska była poddaną Jagiełły. Gdy jechali karetą, trafił w nią piorun, w wyniku tego zdarzenia śmierć poniosły konie i woźnica, a Jagiełło częściowo ogłuchł.

Król postawił sprawę jasno. Albo dwór zaakceptuje Elżbietę Granowską jako jego żonę i królową Polski, albo Jagiełło abdykuje i wraca na Litwę, a w Polsce zostawia na tronie swoją córkę – Jadwigę Jagiellonkę. Wkrótce okazało się, że były to tylko strachy na Lachy, ponieważ Jagiełło nie abdykował.

Mimo że Jadwiga Jagiellonka i Elżbieta Granowska miały ze sobą dobry kontakt, to wkrótce polska królowa zachorowała na gruźlicę. Zmarła w 1420 roku, pogrążając Jagiełłę w żałobie, a na dworze powodując wszechobecną radość.

Czwarte małżeństwo Władysława II Jagiełły

Trzeba było znaleźć królowi kolejną żonę. Początkowo miała nią być wdowa po królu Czech – Wacławie IV Luksemburskim – Zofia Bawarska, która w posagu miała wnieść Śląsk. Jednak ostatecznie została nią młodziutka, bo ok. 17-letnia Zofia Holszańska. Swatem w tym wypadku był kuzyn Jagiełły – Witold Kiejstutowicz, którego druga żona była krewną Zofii.

Ślub tej pary odbył się 22 lutego 1422 roku, a jej koronacja, która odbyła się dwa lata później była zorganizowana z wielkim rozmachem. Zjechali na nią najważniejsi monarchowie europejscy. Zofia Holszańska jeszcze przed ślubem z Jagiełłą zmieniła wyznanie na katolickie.

31 października 1424 roku miało miejsce wydarzenie, które zmieniło sytuację w Koronie i na zawsze pozbawiło królewską córkę – Jadwigę Jagiellonkę marzeń o tytule króla Polski. Tego dnia urodził się pierwszy syn Jagiełły, Władysław zwany później, od miejsca gdzie zginął Warneńczykiem.

Kolejne dzieci Zofii Holszańskiej

Później Zofia Holszańska rodziła jeszcze dwukrotnie. Urodził się drugi syn Kazimierz, który niestety zmarł w dzieciństwie, a następnie trzeci syn, również Kazimierz, który w 1447 roku został królem Polski jako Kazimierz IV Jagiellończyk. Od 1440 roku był wielkim księciem litewskim.

Narodziny synów sprawiły, że małżeństwo córki Jagiełły, Jadwigi Jagiellonki, zeszło na drugi plan, a rozmowy z Hohenzollernami zostały zerwane. Wkrótce córka polskiego monarchy zaczęła niedomagać. Najpewniej były to objawy gruźlicy, którą Jadwiga zaraziła się jeszcze od swojej pierwszej macochy – Elżbiety Granowskiej. Choroba może ujawnić się nawet po kilkunastu latach od zakażenia.

Stronnictwa niechętne Zofii Holszańskiej, w tym Zbigniew Oleśnicki i Jan Długosz rozprowadzali plotki, że to czwarta żona Jagiełły – Zofia Holszańska otruła Jadwigę Jagiellonkę, która rzekomo stała na drodze jej synów do polskiego tronu. Była to oczywiście abstrakcja, gdyż wiadomo było, że synowie Władysława II Jagiełły mieli pierwszeństwo do polskiego tronu.

Takim oto sposobem, próbowano zrobić z Zofii Holszańskiej morderczynię. Padła ona ofiarą perfidnej intrygi.

Bibliografia:

• Krzyżaniakowa J., Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Warszawa, Wrocław, Kraków, Gdańsk, Łódź 1990.
• Rudzki E. Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1985.
• Zawitkowska W., Walka polityczno-prawna o następstwo tronu po Władysławie Jagielle w latach 1424-1434, Rzeszów 2015.