Przemysł Ottokar II. Bitwa pod Suchymi Krutami (1278)

Przemysł Ottokar II vs Wacław I

Przemysł Ottokar II po raz pierwszy sięgnął po broń podczas zmagań z rodzonym ojcem, Wacławem I. Nastąpiło to pod koniec 1247 roku, kiedy miał zaledwie 14 lat życia za sobą.

Podczas bratobójczej walki Przemysła wspierali zbuntowani możnowładcy czescy, którzy nie liczyli się z nikim i niczym. To co wówczas działo się na terenie Czech, wpędziło dosłownie do grobu matkę Przemysła, królową Kunegundę, która nie mogła znieść widoku rozlewanej na darmo krwi między swymi poddanymi.

Po upadku ważnej twierdzy Znojmo Przemysł Ottokar II postanowił zawrzeć ze swym ojcem pokój. Wyszedł na tym jednak jak Zabłocki na mydle, gdyż Wacław wrzucił go do lochu. Niewola wprawdzie trwała krótko, lecz nauczyła młodzieńca szacunku do rodziciela, przeciwko któremu już nigdy więcej nie podniósł ręki.

Między Węgrami a Rzeszą

W drugiej połowie października 1253 roku po śmierci ojca Przemysł Ottokar II został królem Czech. Rok później podpisał układ pokojowy z królem Węgier Belą IV, z którym walczył o ziemie należące do Babenbergów. Na mocy zawartego porozumienia Przemyślida objął w posiadanie Austrię oraz część Styrii.

Pokój między Węgrami a Czechami trwał zaledwie kilka lat. W 1260 roku obie armie spotkały się pod Kressebrunn w Dolnej Austrii. Rozegrała się tutaj bitwa, którą bezapelacyjnie wygrał król Przemysł, zmuszając Madziarów do panicznej ucieczki. Rok później Przemyślida zawarł z Belą IV pokój, przyznający mu resztę Styrii.

Wojowniczy monarcha czeski kilka lat później (1266) wyprawił się przeciwko zarządzającemu Bawarią Henrykowi Wittelsbachowi. Kampania ta okazała się nadzwyczaj nieudana, przerwano ją od razu po tym, jak wojskom czeskim zaczął zaglądać w oczy głód.

Niezrażony niepowodzeniem król Przemysł jeszcze w tym samym 1266 roku ponownie wyruszył na front. Jednak i tym razem nie zdołał nic wskórać, a nadejście zimy przerwało działania zbrojne.

Król Przemysł na ziemi pruskiej

Swoich sił Przemysł Ottokar II spróbował także podczas zmagań z pogańskimi Prusami, na których wyruszył pod koniec 1267 roku. Przebieg tej wyprawy jest mało znany. Pewnym jest jedynie to, iż Czesi musieli ją zwinąć wskutek roztopów, uniemożliwiających przekroczenie Wisły.

W drodze powrotnej z Prus Przemysł Ottokar II spustoszył ziemie należące do księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego. Była to swoista kara dla Przemysła za wspomaganie Węgrów w walce z Przemyślidami.

Władca wielkopolski, realnie oceniając swoje możliwości, nie wyruszył przeciwko łupiącym jego dzierżawy nieprzyjaciołom. Wolał się trzymać się z dala od nich, co wyszło mu tylko na dobre, Czesi bowiem dysponowali znacznie liczniejszą armię, która mogła zmieść jego armię w pył.

Kolejne zmagania zbrojne

W 1270 roku zostały wznowione walki na granicy czesko-węgierskiej. Jako pierwszy do działań przystąpił król Węgier Stefan V, pustosząc Styrię i Austrię. Na odpowiedź Czechów Madziarowie nie musieli długo czekać.

Przemysł Ottokar zebrał przeciwko swoim największym wrogom potężną armię, składającą się z oddziałów czeskich, morawskich, austriackich, styryjskich, karynckich, saskich i polskich. Obecność tych ostatnich nie dziwi, gdyż część ówczesnych książąt piastowskich w rozpatrywanym okresie czynnie wspomagała Przemyślidów.

Podjęta w 1271 roku wyprawa wojenna zakończyła się zwycięstwem wojsk Przemysła. Już na początku kampanii zajął newralgicznie posadowione ośrodki, w tym Bratysławę i Trnawę.

21 maja 1271 doszło do potyczki między Arpadami a Przemyślidami nad rzeką Rabca. Zdaniem historyków czeskich, opierających się na przekazach austriackich, starcie to zostało wygrane przez Ottokara, który musiał sporo się natrudzić zanim zdołał pokonać przeciwnika.

Kolejna odsłona zmagań czesko-węgierskich rozpoczęła się w 1273 roku, kiedy nowy król Węgier Władysław IV dokonał najazdu na Austrię, Styrię i Karyntię. Przemysł, początkowo oszołomiony postępami Madziarów, swoim zwyczajem szybko przeszedł do kontrataku, zajmując szereg miast węgierskich. Kiedy w październiku 1273 roku królowi poddała się załoga Sopronu, władza Przemyślidy sięgała od Sudetów aż po Morze Adriatyckie.

Czytaj również: Bitwa nad rzeką Trutiną. Jedna z najważniejszych batalii w dziejach Polski i Czech

Wojna Przemysła II Ottokara z Habsburgami

W 1276 roku Czechom wypowiedział wojnę król Niemiec Rudolf I Habsburg. W tym konflikcie władca czeski nie mógł liczyć na poparcie części swoich dotychczasowych sprzymierzeńców z Rzeszy, którzy odwrócili się od niego po rzuceniu nań klątwy przez papieża.

W wojnie niemiecko-węgierskiej pierwsze skrzypce grał Rudolf Habsburg, który wbrew oczekiwaniom swego rywala, zamiast wkroczyć do Czech, skierował się bezpośrednio do Austrii. Tutaj armia habsburska nie miała sobie równych, gromiąc na każdym niemal kroku skonsternowane rozwojem wydarzeń wojska czeskie.

21 listopada 1276 roku król Przemysł zdecydował się podpisać porozumienie pokojowe z Rudolfem. W pewnym sensie został do tego przymuszony, nie chciał bowiem ryzykować starcia zbrojnego z lepiej przygotowanym do tej wojny przeciwnikiem. W efekcie Przemyslida zrezygnował z Austrii, Krainy oraz Karyntii.

Jakby tego było jeszcze mało, Przemysł II Ottokar złożył nieco później Rudolfowi hołd lenny z Moraw i Czech. Podczas tego wydarzenia, syn Wacława I, jak odnotowało jedno ze źródeł – znalazł się przed obliczem króla niemieckiego „z pochyloną głową i na ugiętych kolanach”.

To, co wydarzyło się w 1276 roku stanowiło wielkie upokorzenie dla władcy Czech. Od tej pory tylko czekał na okazję, by powetować porażkę. Jednocześnie czynił przygotowania do nowej wojny, w której spodziewał się pokonać raz na zawsze swego konkurenta.

Czytaj również: Bitwa pod Zawichostem. Krwawa łaźnia nad Wisłą

Bitwa pod Suchymi Krutami (1278)

Do rozstrzygającego starcia miało dojść pod Suchymi Krutami (niem. Dürnkrut) 26 sierpnia 1278 roku w Dolnej Austrii. Zdaniem niektórych badaczy, Przemysł Ottoka II miał wówczas do dyspozycji około 10-tysięczną armię, z kolei Rudolf I Habsburg 8500 wojowników. W wojsku tego drugiego znalazły się dodatkowo wspierające go oddziały węgierskie i kumańskie.

Bitwa pod Suchymi Krutami rozpoczęła się w godzinach porannych. Jako pierwsi do boju przystąpili konni łucznicy kumańscy, którzy zasypali gradem strzał Czechów, powodując znaczne straty po ich stronie. Ogromne znacznie dla tej fazy bitwy miało przyłączenie się oddziałów węgierskich do atakujących bez opamiętania Kumanów, co tylko pogorszyło beznadziejną sytuację wojsk czeskich, zmuszonej uciec z placu boju.

Nie był to jeszcze koniec bitwy. Na lewym skrzydle czeskim dzielnie bronił się jeszcze sam Przemysł Ottokar II. Zdołał on nawet rozbić część prawego skrzydła Rudolfa, zmuszając go do odwrotu. W krytycznym momencie bitwy ważyły się losy Rudolfa, którego przed śmiercią uratował jeden ze szwabskich wasali.

Kiedy Rudolf doszedł do siebie, rzucił przeciwko Czechom odwód, który jeszcze przed rozpoczęciem się bitwy ukrył w pobliskim lesie. Wprzęgniecie do działań bojowych świeżych sił odwróciło diametralnie losy spotkania, które ostatecznie wygrali Habsburgowie, urządzając jatkę Przemyślidom.

W ferworze walki zginął także Przemysł Ottokar II, który dzielnie bronił się aż do samego końca. Zabójcze ciosy zadało mu dwóch Niemców, którzy pchnęli go w szyję i pierś. Ciało zabitego monarchy przez pewien czas leżało odarte z szat i zbroi na gołej ziemi. Dopiero później je zabrano i uroczyście pochowano.

Bitwa pod Suchymi Krutami miała kolosalne znaczenie dla Habsburgów i Przemyślidów. Zapewniła tym pierwszym możliwość wpływania na dzieje regionu, w którym jeszcze nieraz zaznaczyła swoją obecność. Ci drudzy z kolei po doznanej klęsce już nigdy się nie podnieśli. W 1306 roku zmarł ostatni ich przedstawiciel, Wacław III, wnuk Przemysła Ottokara II.

Czytaj również: Bitwa pod Zawichostem (1205): krwawa łaźnia nad Wisłą

Wybrana bibliografia

• Barański M. K., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2005.
• Antonim R., Ojciec i syn, Wacław I i Przemysł Otokar II, [w:] Ojcowie i synowie, O tron, władzę, dziedzictwo, W 700 rocznicę narodzin Karola IV Luksemburskiego króla czeskiego i cesarza 1316-1378, red. B. Możejko, A. Paner, Gdańsk 2018.
• Mika N., Walka o spadek po Babenbergach 1246-1278, Racibórz 2008.
• Oman Ch., Sztuka wojenna w średniowieczu, t. 2, przekł. G. Smółka, Oświęcim 2018.
• Paner A., Przemyślidzi, Od Borzywoja I do Przemysła II Otokara, Ludzie i wydarzenia w latach 872-1278, Gdańsk 2008.