Pierwsze małżeństwo Bolesława Krzywoustego. Kilkuletnia przygoda czy najgorszy okres w życiu księcia?

Żona Bolesława Krzywoustego
Losy Zbysławy od momentu jej pojawienia się w Polsce giną w pomroce dziejów. Z Bolesławem Krzywoustym zobaczyła się pierwszy raz najprawdopodobniej na chwilę przed samym ślubem. Nie sposób przesądzić, czy kobieta spodobała się wówczas piastowskiemu władcy, czy też nie. Żaden tekst źródłowy nie zawiera nawet sentencjonalnej pochwały jej urody, nie mówiąc już o jej sposobie bycia czy charakterze.
W 1103 roku odbył się ślub Zbysławy i Bolesława, a następnie huczne wesele, jakiego w Polsce dotąd jeszcze nie widziano. Z tej okazji zaproszono wielu zacnych gości z kraju i zagranicy. Zabawy weselne trwały ponad trzy tygodnie. W tym czasie jedzono, co tylko dusza zapragnie, i pito najróżniejsze trunki.
Więcej na temat Bolesława Krzywoustego i jego życia można przeczytać w książce dr Mariusza Sampa BOLESŁAW KRZYWOUSTY. PIASTOWSKI BÓG WOJNY, wydanej nakładem wydawnictwa Lira pod koniec 2023 roku.
Małżeństwo polityczne
Małżeństwo Bolesława Krzywoustego ze Zbysławą, jak większość związków średniowiecznych, zawarto dla osiągnięcia doraźnych korzyści politycznych. Wprawdzie Jan Długosz (1415-1480) był odmiennego zdania, jednak piszący na początku XII wieku kronikarz Anonim zwany Gallem wskazywał wyraźnie na polityczne tło tego mariażu.
Sąsiedztwo Polski z Rusią sprzyjało zawieraniu małżeństw między przedstawicielami panujących w obu krajach rodów. Jak przekonują historycy, dzięki sojuszowi z Rusią Świętopełka II Bolesław Krzywousty mógł liczyć na wsparcie teścia podczas ewentualnej konfrontacji zbrojnej z przyrodnim bratem Zbigniewem oraz wrogo nastawionymi do niego Niemcami i Czechami. Pomoc wielkiego księcia kijowskiego mogła również przydać się Piastowi w razie wybuchu otwartej wojny z rezydującymi w Przemyślu i Trembowli Rościsławowiczami, notorycznie niepokojącymi wschodnie ziemie polskie.
Tajemnicza Zbysława
Z braku źródeł trudno wnioskować o pożyciu małżonków. Na ogół przeważa opinia, że Bolesław Krzywousty pokochał Zbysławę. W żadnym źródle nie podano, by kiedykolwiek ją zdradził, choć, będąc ciągle w rozjazdach, miał ku temu wiele okazji.
Zbysława na co dzień przebywała zapewne w Krakowie, który za czasów Krzywoustego stał się najważniejszym ośrodkiem jego władztwa. W kraju nad Wisłą księżna musiała czuć się dobrze, chociażby dlatego, iż jej mąż uchodził za człowieka szczodrobliwego, chętnie dzielącego się z innymi posiadanymi dobrami.
Czytaj również: Zamach na Bolesława Krzywoustego. Zapomniane wydarzenie, które mogło zmienić bieg historii Piastów
Rycheza Lotaryńska – pierwsza polska królowa
Symptomatyczne, że niezwykle powściągliwy w opisie Zbysławy był nadworny kronikarz Bolesława Krzywoustego Anonim zwany Gallem, który najprawdopodobniej przez jakiś czas widywał ją na co dzień. Wydawałoby się, że dziejopis będzie w niebogłosy wychwalał jej przymioty i zasługi, tak jak czynił to względem Bolesława, swego protektora. Tak jednak nie było. Dlaczego? Rozwiązanie tej zagadki bezimienny skryba wziął ze sobą do grobu.
Antyreligijna żona Krzywoustego?
Ruska księżniczka nie jest znana z jakichkolwiek fundacji. Trudno w chwili obecnej powiedzieć, czy rzeczywiście nie ufundowała żadnego klasztoru czy kościoła i nie opiekowała się sierotami oraz biednymi, tak jak przystało na dobrze sytuowaną kobietę jej czasów.

Przyrodnia siostra Zbysławy, Maria, gdy wyszła za mąż za śląskiego możnowładcę Piotra Włostowica, zasłynęła jako fundatorka i wspomożycielka wielu klasztorów. Mało prawdopodobne zatem, by Zbysława nie chciała choć trochę dorównać swej siostrze, tym bardziej że jako władczyni Polski dysponowała znacznie większymi funduszami aniżeli Maria. Pochodziła z pobożnej Rusi, a to do czegoś zobowiązywało.
Śmierć Zbysławy
Przy boku Bolesława Krzywoustego Zbysława spędziła przynajmniej kilka lat. Dokładnej daty jej śmierci nie znamy. Jan Długosz twierdził, iż Krzywousty zastał księżną leżącą na marach, wróciwszy z wyprawy czeskiej w 1108 roku.
Czytaj również: Śmierć Mieszka II. Co naprawdę wpędziło go do grobu?
Śmierć z powodu rany? Tak właśnie zginęło 5 polskich władców
Zdaniem O. Balzera żona Krzywoustego rozstała się z tym światem między 1109 a 1112 rokiem. Uczony wydedukował tak na podstawie przekazu Herborda, który pisał o krótkotrwałości małżeństwa Rusinki z Piastem. Tak naprawdę śmierć Zbysławy mogła nastąpić dopiero na przełomie 1113 i 1114 roku, wtedy bowiem Krzywousty pojął za żonę pochodzącą ze Szwabii Salomeę.
Zbysława i jej dzieci
Najstarszym i być może jedynym dzieckiem Bolesława Krzywoustego i Zbysławy był urodzony w 1105 roku Władysław, zwany później Wygnańcem. Co do pozostałych dzieci książęcej pary istnieją spore wątpliwości. Zdaniem Anonima zwanego Gallem Bolesław po powrocie z wyprawy pomorskiej (datowanej na zimę 1107/1108 roku i zakończonej zdobyciem Białogardu i Kołobrzegu), cieszył się z pojawienia się na świecie „syna z królewskiego rodu”. Część genealogów orzekła, że kronikarzowi nie chodziło o Władysława, lecz o jakiegoś innego syna, któremu z czasem nadano imię – Kazimierz.

Nawet jeśli para książęca doczekała się dwóch synów, ten drugi niewątpliwie musiał umrzeć w młodości albo od razu po porodzie, do czego w tamtych czasach nagminnie dochodziło (do tego przypuszczenia skłania fakt braku jakichkolwiek wiadomości o Kazimierzu w ówczesnych przekazach pisanych). Możliwe również, że nasz najstarszy dziejopis, czerpiący informacje do swojej kroniki z opowiadań innych osób, ustalił błędnie chronologię faktów, przesuwając nieopatrznie narodziny Władysława o dwa lata do przodu.
Jeszcze jedno dziecko?
Sugeruje się, że Zbysława urodziła Bolesławowi jeszcze córkę, wydaną za mąż w 1124 roku za księcia muromskiego Wsiewołoda Dawidowicza. Podstawę do takiego twierdzenia dała wzmianka z „Latopisu hipackiego”, iż Wsiewołod poślubił nieznaną z imienia Lachowicę, czyli Polkę. Część historyków uznała, że w wyniku małżeństwa Piastówny z Wsiewołodem został zawiązany sojusz polsko-muromski, skierowany przeciwko wielkiemu księciu kijowskiemu Włodzimierzowi Monomachowi, z którym Bolesław w omawianym okresie był skonfliktowany.
Czytaj również: Agafia Światosławówna. Najpłodniejsza polska władczyni?
Córki Bolesława Chrobrego, czyli Piastówny w cieniu mężczyzn
Nie jest to jednak takie pewne, ponieważ Wsiewołod mógł pojąć za żonę córkę – jak zasygnalizowano to już w fachowej literaturze przedmiotu – któregoś z polskich możnowładców. M.in. wskazywano w tym kontekście na córkę Skarbimira Awdańca, dawnego współpracownika Krzywoustego, który około 1117 roku z nieznanych bliżej powodów zbuntował się przeciwko władcy.
Wybrana bibliografia
- Balzer O., Genealogia Piastów, wstęp J. Tęgowski, Kraków 2005.
- Madejczyk E., Związki rodzinne Piastów i Rurykowiczów do końca XIII wieku, „Przegląd Humanistyczny” 2004, t. 48, nr 1.
Źródło
Więcej na temat Bolesława Krzywoustego i jego życia można przeczytać w książce Mariusza Sampa „BOLESŁAW KRZYWOUSTY. PIASTOWSKI BÓG WOJNY”. Książkę można kupić klikają poniższy przycisk.
Polecamy również uwadze inną książkę Mariusza Sampa „Ruskie żony polskich władców”, w której napisano więcej na temat Zbysławy.
O autorze: Mariusz Samp
