Bitwa pod Zelą. Historia legendarnego zwycięstwa

Król Pontu Farnakes II

Mitrydates VI, ojciec Farnakesa, był jednym z najgroźniejszych przeciwników Rzymu. Przez lata skutecznie walczył z republiką, a jego zdolności taktyczne przyprawiały rzymskich dowódców o ból głowy. Ostatecznie został pokonany, a jego syn, Farnakes, odziedziczył po nim królestwo Pontu.

Nie był to jednak polityk ani wojownik tej samej klasy co ojciec. Kiedy doszedł do władzy w 63 roku p.n.e., przez długi czas pozostawał w cieniu rzymskich namiestników. Wojna domowa między Cezarem a Pompejuszem dała mu jednak szansę. Widząc, jak Rzym pogrąża się w chaosie, zdecydował się odzyskać ziemie swojego ojca.

W ciągu kilku miesięcy Farnakes II zajął Kolchidę, Pont, Kapadocję i część Armenii Mniejszej. Pokonał rzymskiego namiestnika Azji, Gnejusza Domicjusza Kalwinusa, w bitwie pod Nikopolis. Wydawało się, że jest na dobrej drodze do odbudowy potęgi Pontu. Popełnił jednak jeden błąd – zbyt szybko uwierzył w swoje zwycięstwo.

Działania Cezara

Gdy informacje o sukcesach Farnakesa II dotarły do Cezara, ten właśnie kończył kampanię w Egipcie, gdzie trwała walka na śmierć i życie między Kleopatrą a Ptolemeuszem XIII. Ostatecznie z tych zmagań zwycięską ręką wyszedł rzymski wódz, osadzając Kleopatrę na tronie.  Kosztowało go to dużo, ponieważ jego armia była kompletnie wyczerpana.

Mimo to Cezar nie zamierzał zostawiać Azji Mniejszej w rękach buntownika. W rekordowym tempie poprowadził swoje wojska przez Syrię i Cylicję, docierając do Kapadocji.

Farnakes w obliczu zdecydowanych postępów Cezara próbował negocjować. Wysłał poselstwo, oferując pokój i deklarując lojalność wobec Rzymu. Nie docenił jednak Cezara. Dyktator Rzymu nie był człowiekiem, który akceptował kompromisy, gdy stawką było odzyskanie utraconych terytoriów.

Czytaj również: Bitwa pod Sfakterią. Przełomowa bitwa wojny peloponeskiej

Bitwa pod Zelą. Przebieg zwycięstwa Cezara

Cezar nie miał czasu na długie oblężenia czy starcia pozycyjne. Jego legiony, choć doświadczone, nie były w pełni gotowe do dużej kampanii. Farnakes miał przewagę liczebną. Zajmował bowiem dogodną pozycję pod Zelą i był przekonany, że powtórzy sukces swojego ojca sprzed lat, gdy Mitrydates odniósł w tym samym miejscu spektakularne zwycięstwo nad Rzymianami.

Cezar zbudował obóz na sąsiednim wzgórzu, a jego legioniści zaczęli umacniać pozycje. Farnakes nie czekał – zaatakował niespodziewanie, licząc, że rzymskie wojska nie są jeszcze gotowe do walki.

Początkowo jego impet rzeczywiście zaskoczył Rzymian. Rydwany bojowe z kosami rzuciły się na rzymskie linie, a falangici Farnakesa zaczęli spychać przeciwnika. Jednak Cezar błyskawicznie przejął inicjatywę. W przeciwieństwie do swojego wroga nie dał się ponieść emocjom, które nie są zawsze dobrym doradcą.

Gdy pierwsze ataki zaczęły słabnąć, rzymscy legioniści ruszyli do kontruderzenia. Zastosowali klasyczną taktykę Cezara – przełamali centrum wroga, wykorzystując zwartość swoich formacji i precyzyjnie skoordynowane ciosy gladiusów. Farnakes, widząc, że jego armia zaczyna się cofać, próbował ratować sytuację, ale jego wojska wpadły w panikę.

Zaledwie po kilku godzinach bitwa pod Zelą była skończona. Pontyjczycy zostali wybici lub rozpierzchli się po okolicy. Farnakes zbiegł z resztkami swojej armii na północ, ale nie miał już szans na odbudowę swojej potęgi.

Czytaj również: Bitwa pod Benewentem. Ostatnia nadzieja Pyrrusa

Skutki bitwy pod Zelą

Cezar nie miał czasu świętować. Szybko rozwiązał sprawy w Azji Mniejszej i wrócił do Italii, gdzie czekały na niego kolejne konflikty.

Farnakes próbował jeszcze ratować swoje królestwo, ale nie miał już żadnych szans. Kilka miesięcy później został pokonany przez jednego z wasali Rzymu, ginąc z mieczem w dłoni.

Cezar, jakby mimochodem, w ciągu kilku dni rozwiązał problem, który mógł stanowić długotrwałe zagrożenie dla rzymskiej Azji. Bitwa pod Zelą stała się symbolem jego geniuszu militarnego – błyskawiczna, zdecydowana i zakończona pełnym sukcesem.

Czytaj również: Bitwa pod Ktezyfontem (363). Starcie dwóch potęg starożytności

Wybór literatury

• Bitwa pod Zelą [https://imperiumromanum.pl/bitwy/bitwa-pod-zela/].