Henryk II. Święty cesarz, który nienawidził Polski

Henryk II władcą

Henryk II urodził się 6 maja 973 roku jako syn księcia bawarskiego Henryka II Kłótnika i Gizeli Burgundzkiej. Był ostatnim członkiem dynastii Ludolfingów, rządzących Świętym Cesarstwem Rzymskim od 919 roku.

Nie był jedynym kandydatem do niemieckiego tronu. Jego najważniejszymi konkurentami byli książę szwabski Herman oraz margrabia Ekkehard z Miśni. Henryk miał jednak jeden atut – był najbliższym krewnym zmarłego cesarza Ottona III. Ostatecznie udało mu się zdobyć poparcie kluczowych książąt i biskupów, a 7 czerwca 1002 roku koronowano go na króla Niemiec.

Wojny Henryka II Świętego

Największym wyzwaniem rządów Henryka II okazał się konflikt z Bolesławem Chrobrym. Polski książę, wykorzystując zamieszanie po śmierci Ottona III, zajął Miśnię oraz Milsko i Łużyce. Henryk próbował nawiązać współpracę z Bolesławem, ale szybko zdał sobie sprawę, że ten ma zupełnie inne plany. Rozpoczęła się seria wojen, trwających z przerwami aż do 1018 roku. Z tego konfliktu zwycięską ręką wyszedł Chrobry, który otrzymał Milsko i Łużyce.

Na zachodzie Henryk II musiał natomiast zmierzyć się z ambicjami hrabiego Flandrii, Baldwina IV, który próbował rozszerzyć swoje terytoria kosztem cesarstwa. Henryk skutecznie powstrzymał te zakusy, umacniając skutecznie granice swojego państwa.

Henryk trzykrotnie wyprawiał się do Włoch. W 1004 roku koronował się w Pawii na króla Longobardów, ale nie zdołał pokonać Arduina z Ivrei, który wcześniej przyjął koronę w Pawii. W 1013 roku ponownie udał się do Italii, gdzie otrzymał koronę cesarską z rąk papieża Benedykta VIII.

Zobacz również: Gadatliwy Bolesław Chrobry na łożu śmierci. Jak naprawdę umierał pierwszy polski król?

Reformator i protektor Kościoła

Henryk II Święty nie był typowym władcą średniowiecza. Jego zaangażowanie w sprawy Kościoła wykraczało poza standardowe obowiązki monarchy. Już od młodości, kształcąc się w Hildesheim i Ratyzbonie, zetknął się z ideami reformy monastycznej płynącymi z opactwa w Cluny. To tam narodziła się jego fascynacja odnową życia zakonnego.

Po objęciu tronu Henryk nie zwlekał z działaniami. W 1004 roku przywrócił biskupstwo w Merseburgu, które wcześniej zlikwidowano. Jednak jego prawdziwym dziełem było założenie w 1007 roku biskupstwa w Bambergu. Odtąd Bamberg stał się centrum duchowym i intelektualnym, promieniującym na całe cesarstwo. Historyk Dariusz A. Sikorski podkreśla, że „za jego panowania reforma życia monastycznego w Niemczech nabrała szerokiego rozmachu”.

Henryk nie ograniczał się tylko do zakładania nowych diecezji. Aktywnie wspierał reformę duchowieństwa, dążąc do zaostrzenia dyscypliny w klasztorach. Jego celem było przywrócenie pierwotnej surowości życia zakonnego i eliminacja nadużyć. Wspierał także ruch odnowy liturgicznej, dążąc do ujednolicenia obrzędów w całym cesarstwie.

Jego zaangażowanie w sprawy Kościoła nie ograniczało się tylko do terytorium Niemiec. Podczas wypraw do Włoch, Henryk współpracował z papieżem Benedyktem VIII. Na synodzie w Pawii w 1022 roku, zwołanym wspólnie z papieżem, podjęto decyzje mające na celu zaostrzenie celibatu duchowieństwa. Chodziło o to, by majątek Kościoła nie trafiał w ręce spadkobierców księży.

Małżeństwo Henryka II z Kunegundą Luksemburską było kolejnym dowodem na jego pobożność. Para żyła w celibacie, co w tamtych czasach było ewenementem. Po śmierci Henryka, Kunegunda wstąpiła do klasztoru, a później została kanonizowana.

Zobacz również: Córki Bolesława Chrobrego, czyli Piastówny w cieniu mężczyzn

Święty cesarz

Henryk II zmarł 13 lipca 1024 roku, a jego ciało pochowano w katedrze w Bambergu. Jego panowanie było końcem dynastii Ludolfingów – nie doczekał się bowiem potomków, a tron przejął Konrad II z dynastii salickiej.

Jednak jego dziedzictwo przetrwało w inny sposób. W 1146 roku został kanonizowany przez papieża Eugeniusza III, stając się jedynym cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego wyniesionym na ołtarze.

Zobacz również: Koronacja Bolesława Chrobrego. Co o niej faktycznie wiemy?

Źródło

Więcej o Henryku II można przeczytać w naszej książce Bolesław Chrobry. Król Polski, przyjaciel i wróg cesarzy (Wydawnictwo Lira, Warszawa 2021). Książkę można zamówić, klikając poniższy przycisk.