Skutki bitwy pod Nakłem. Czy Piastowie zabili aż 27 tysięcy Pomorzan?

Straty wojsk pomorskich

Według Anonima zwanego Gallem, najważniejszego kronikarza, opisującego przebieg bitwy pod Nakłem w 1109 roku, starcie to zakończyło się druzgocącym zwycięstwem Piastów, którzy zmusili Pomorzan do ucieczki z pobojowiska. Reszta miała natomiast potonąć w okolicznych bagnach, których pod Nakłem nie brakowało.

Ten sam dziejopis pisał o ogromnych stratach wśród wojsk pomorskich, wynoszących podobno aż 27 tysięcy zabitych! Zdaniem specjalistów liczba ta nie zasługuje na uwagę, ponieważ zdolności mobilizacyjne Pomorzan w tym czasie były zdecydowanie mniejsze od podanej liczby zabitych pod Nakłem.

W tym konkretnym przypadku widać jak na dłoni, iż Gall Anonim nie przypuścił żadnej okazji, by przypodobać się Bolesławowi Krzywoustemu, na którego zlecenie pisał swoją kronikę. Nie różnił się przy tym od wielu współczesnych mu kronikarzy, chcących za wszelką cenę ukazać w jak najlepszych barwach stronę broniącą się, co wyrażało się m.in. w znacznym zawyżeniu strat strony przeciwnej.

Niniejszy tekst stanowi fragment książki dr Mariusza Sampa Nakło 1109, wydanej w kultowej serii „Historyczne Bitwy” (Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2025).

Żywi zamiast martwych

W rzeczywistości liczba poległych pod Nakłem Pomorzan była zdecydowanie mniejsza aniżeli określił to Gall Anonim i należałoby ją zredukować do poziomu najwyżej kilku tysięcy.

Znając realia polskiej wczesnośredniowiecznej gospodarki wolno przypuszczać, że Polacy z pewnością woleli żywych Pomorzan, aniżeli ich ciała. Jeńcy stanowili bowiem niezwykle cenną zdobycz (oczywiście obok innych łupów, np. koni czy uzbrojenia), którą można było po wojnie na wiele różnych sposobów „spieniężyć”.

Zbiorowa mogiła pod Nakłem?     

Jest symptomatyczne, iż o wiek tworzący później od Anonima zwanego Gallem kronikarz mistrz Wincenty Kadłubek, pisząc o stratach Pomorzan stwierdził, iż na polu bitwy pod Nakłem powstała zbiorowa mogiła z ciał poległych żołnierzy.

Niestety, dotychczasowe badania nie zdołały zlokalizować owej mogiły, a do samej wzmianki kronikarskiej podchodzi się wśród znawców zagadnienia z dużą rezerwą. Czy słusznie, trudno jednoznacznie stwierdzić.

Może kiedyś uczonym uda się tę zagadkę definitywnie rozstrzygnąć. Na razie trzeba jednak poprzestać tylko na ogólnych spostrzeżeniach.

Czytaj również: Bitwa nad Mozgawą. Jedna z najkrwawszych bitew w historii Polski

Piastowskie zdobycze terytorialne

Po zwycięskiej bitwie załoga grodu nakielskiego, która była wcześniej oblegana, zupełnie upadła na duchu i postanowiła się poddać. Zdaniem Anonima zwanego Gallem również załogi sześciu innych grodów pomorskich powzięły podobną decyzję.

Brakuje wśród specjalistów zgodności co do lokalizacji przechwyconych przez stronę polską ośrodków. Z pewnością nie chodziło tu o grody pomorskie usytuowane nad dolną Notecią, te bowiem Bolesław Krzywousty opanował już wcześniej.

Niewykluczone zatem, iż kronikarz mógł mieć na myśli obszar leżący na wschód i północ od Nakła. W specjalistycznej literaturze przedmiotu utarł się pogląd, iż zajętymi przez Krzywoustego grodami były Łobżenica, Krajna, Piła, Wysoka, Złotów i Wyrzysk.

Czytaj również: Wojsko Bolesława Krzywoustego. Żelazna pięść piastowskiego „boga wojny”

Co dalej?

Tereny opanowane przez Bolesława Krzywoustego stanowiły bazę do dalszych działań oręża piastowskiego na Pomorzu, szczególnie jego wschodniej części.

Co charakterystyczne, zdobyte grody nie zostały bezpośrednio włączone do Polski. Syn Władysława Hermana zdecydował się oddać je we władanie swemu krewniakowi Świętopełkowi.

Anonim zwany Gallem, opisując przebieg pomorskiej ekspedycji Krzywoustego z 1109 roku, nic nie wiedział o zburzeniu grodu nakielskiego. Ponieważ kilka lat później ten sam książę ponownie obległ Nakło, przeto należałoby sądzić, iż gród ten w 1109 roku nie został zburzony przez Bolesława.

Czytaj również: Uzbrojenie i organizacja wojska pomorskiego. Czy sztuka wojenna Pomorzan była zapóźniona?

Wybór bibliografii:

• Samp M., Nakło 1109, Warszawa 2025.
• Olejnik K., Walki Bolesława Krzywoustego o Pomorze Zachodnie, [w:] Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek, Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r., red. K. Kozłowski, A. Wojtaszek, Szczecin 2001.

Źródło

Niniejszy tekst stanowi fragment naszej książki Nakło 1109, wydanej w kultowej serii „Historyczne Bitwy” (Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2025). Książkę można zamówić, klikając poniższy przycisk.