Stanisław Ryniak. Pierwszy więzień Auschwitz

Stanisław Ryniak w rękach Gestapo

Stanisław Ryniak urodził się 21 listopada 1915 roku w Sanoku. Wychowywał się w rodzinie, która od najmłodszych lat kształtowała w nim wartości patriotyczne i społeczne. Edukację rozpoczął w lokalnej szkole podstawowej, a następnie kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku.

W 1936 roku podjął naukę w Państwowej Szkole Budowlanej w Jarosławiu, gdzie kształcił się na technika budowlanego. Jego edukacja została przerwana przez wybuch II wojny światowej.​

W maju 1940 roku podczas niemieckiej okupacji Gestapo przeprowadziło łapanki na młodzież podejrzewaną o działalność konspiracyjną. 6 maja 1940 roku Ryniak został aresztowany w Jarosławiu za działalność w „Związku Walki Zbrojnej”. Po brutalnych przesłuchaniach w miejscowym więzieniu, gdzie był bity do utraty przytomności, przewieziono go do więzienia w Tarnowie.​

Pierwszy polski więzień Auschwitz

14 czerwca 1940 roku Stanisława Ryniaka wraz z kilkuset innymi Polakami przetransportowano z Tarnowa do nowo utworzonego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Był to pierwszy masowy transport więźniów do tego obozu.

Po przybyciu otrzymał numer obozowy 31, co uczyniło go pierwszym zarejestrowanym polskim więźniem politycznym w Auschwitz. Numery od 1 do 30 były wcześniej przydzielone niemieckim kryminalistom, którzy pełnili funkcje kapo i blokowych.​

Trudy życia obozowego

W obozie Stanisław Ryniak pracował przy budowie infrastruktury, w tym dróg i baraków. Warunki były skrajnie trudne; więźniowie cierpieli z powodu głodu, chorób i brutalnego traktowania przez strażników. Mimo to pierwszy polski więzień Auschwitz starał się zachować godność i wspierać współwięźniów.​

28 października 1944 roku Ryniaka przeniesiono do podobozu KL Flossenbürg w Litomierzycach, gdzie pracował w kamieniołomach. Warunki pracy były równie ciężkie, a wycieńczenie i głód były na porządku dziennym.

Wolność odzyskał 8 maja 1945 roku, ważąc zaledwie 40 kilogramów. Po powrocie do Sanoka matka początkowo nie rozpoznała wychudzonego syna.​

Powojenne życie i działalność zawodowa

Po wojnie Ryniak ukończył studia na Politechnice Wrocławskiej, uzyskując tytuł inżyniera architekta. Pracował jako projektant w Centralnym Biurze Budownictwa Miejskiego oraz w Wojewódzkim Biurze Projektów we Wrocławiu.

Ryniak był również kierownikiem inwestycji w Sądzie Wojewódzkim we Wrocławiu oraz biegłym sądowym. Jednym z jego projektów było Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.​

Polecamy również: Bestia czy anioł? Żona Rudolfa Hoessa, komendanta Auschwitz

Śmierć Stanisława Ryniaka

Ryniak aktywnie angażował się w działalność na rzecz upamiętnienia ofiar Auschwitz. Regularnie uczestniczył w rocznicowych uroczystościach w Muzeum Auschwitz-Birkenau, podkreślając wagę zachowania pamięci o tragicznych wydarzeniach. W jednym z wywiadów powiedział: „Gdy nas zabraknie, to kamienie za nas będą mówić”.​

Za swoją działalność i poświęcenie Ryniak został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oświęcimskim oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi. Zmarł 13 lutego 2004 roku we Wrocławiu i został pochowany na Cmentarzu Osobowickim.​

Polecamy również: Oskar Dirlewanger. Rzeźnik Hitlera

Wybór literatury

• Anna Fastnacht-Stupnicka, Sanoczanin pierwszym polskim więźniem Oświęcimia. „Rocznik Sanocki” 8 (2001).
• Marek Szafrański, 20 lat temu zmarł Stanisław Ryniak – więzień Auschwitz nr 31 [https://dzieje.pl/wiadomosci/20-lat-temu-zmarl-stanislaw-ryniak-wiezien-auschwitz-nr-31].