Barbara Giżanka. Kochanka Zygmunta II Augusta, która udawała jego zmarłą żonę

Potajemny ślub z Barbarą Radziwiłłówną
W XVI wieku zapewne pamiętano o historii Władysława II Jagiełły i Elżbiety Granowskiej. Trzecie małżeństwo pradziada Zygmunta II Augusta było swego rodzaju manifestem, ponieważ dwa poprzednie związki króla miały charakter polityczny. Zarówno z Jadwigą Andegaweńską, jak i z Anną Cylejską, Władysław ożenił się, by zdobyć, a potem utrzymać władzę w Koronie. Gdy po raz drugi został wdowcem stwierdził, że tym razem bierze sprawy w swoje ręce. Ślub Jagiełły z poddaną wywołał niemałe kontrowersje. Jednak szczytem wszystkiego była koronacja Elżbiety Granowskiej na królową Polski. Pisano paszkwile na władczynię, za co ich autor, Stanisław Ciołek, stracił stanowisko w kancelarii królewskiej.
Barbara Radziwiłłówna była daleką krewną Elżbiety Granowskiej. Podobnie jak trzecia żona Władysława Jagiełły, również i ona trafiła na sam szczyt. Zygmunt August nie informując nikogo o swoich planach, zdecydował o potajemnym poślubieniu wdowy po wojewodzie trockim, Stanisławie Gasztołdzie.
Co ciekawe, królowa Bona Sforza i Zygmunt Stary planowali wydać jedynego syna za córkę Albrechta Hohenzollerna – Annę Zofię. Informacja o tym, że ich syn ożenił się bez ich wiedzy, wywołała furię u królowej Bony Sforzy, a starego króla Zygmunta najprawdopodobniej wpędziła do grobu
Ciężka choroba Barbary Radziwiłłówny
Dla Zygmunta Augusta samo poślubienie Barbary Radziwiłłówny było jedynie początkiem. Należało pójść drogą pradziadka i wbrew wszystkim koronować żonę na królową Polski. Jednak w przypadku Radziwiłłówny, jej koronację długo odkładano, ponieważ nie wyrażała na nią zgody królowa Bona Sforza. Dopiero wraz ze śmiercią Zygmunta Starego w 1548 roku, koronacja ta była już na wyciągniecie ręki.
Tym bardziej, że Bona skonfliktowała się z synem i wyjechała z córkami na inkorporowane do Korony w 1529 roku Mazowsze, stanowiące jej oprawę wdowią. Stara królowa wyjeżdżając pozamykała wszystkie swoje komnaty, aby jej druga synowa nie mogła do nich wejść!
Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową 7 grudnia 1550 roku, gdy była już bardzo chora, a jej organizm trawił rak szyjki macicy. Król Zygmunt August okazywał wtedy żonie wiele miłości, sprowadzając do niej najlepszych lekarzy. Wszystko to poszło jednak na marne. Królowa zmarła bowiem 8 maja 1551 roku.
Czytaj również: Bona Sforza. Królowa, która zmieniła polską kuchnię?
Trzecie małżeństwo Zygmunta Augusta
W 1553 roku Zygmunt August poślubił siostrę swojej pierwszej żony – Katarzynę Habsburżankę. To małżeństwo zupełnie się nie układało, a król rozważał nawet jego unieważnienie. Gdy papież Paweł IV nie wyraził na to zgody, władca myślał poważnie o zerwaniu stosunków ze Stolicą Apostolską, do czego ostatecznie nie doszło.
Doszło natomiast do separacji między małżonkami. Gdy Katarzyna wyjechała do Austrii, Zygmunt postanowił, że zrobi wszystko, by spłodzić następcę tronu. Powiedział podobno, że ożeniłby się nawet z żebraczką, aby tylko dała mu syna!
Czytaj również: Najbiedniejszy król Polski. Nie miał nawet na tacę dla księdza
Barbara Giżanka. Sobowtór Barbary Radziwiłłówny
Jedną z kochanek Zygmunta Augusta, po wyjeździe trzeciej żony, została Barbara Giżanka. Kobieta była bardzo podobna do zmarłej Barbary Radziwiłłówny. Niebywałe szczęście ogarnęło króla, gdy dowiedział się, że jego kochanka urodziła córkę, której również dano na imię Barbara.
Monarcha od razu otoczył specjalną opieką obie Barbary. Wybudował nawet dla nich zamek. Królewskie otoczenie, w tym królewska siostra, Anna Jagiellonka, nie wierzyło w to, że Zygmunt August jest ojcem dziecka. Twierdzono, że mała Barbara jest córką królewskiego pokojowca, Mikołaja Mniszcha.
Wykorzystując bardzo duże podobieństwo Barbary Giżanki do zmarłej Barbary Radziwiłłówny oraz to jak bardzo Zygmunt August tęsknił za drugą żoną, postanowiono wplątać króla w intrygę. Królewski pokojowiec zwabił Zygmunta Augusta do jednej z komnat Zamku Królewskiego w Warszawie i wmówił mu, że odbędzie się tam seans spirytystyczny, podczas którego zostanie wywołany duch zmarłej Barbary Radziwiłłówny.
Polski król nieświadomy podstępu udał się do komnaty, w której było ciemno. Gdy cała mistyfikacja się rozpoczęła, w pewnym momencie niepostrzeżenie weszła tam przez uchylone drzwi Barbara Giżanka. Ponieważ była uderzająco podobna do Barbary Radziwiłłówny, Zygmunt August na jej widok wstał i był przekonany, że widzi ducha zmarłej żony. Monarcha nie zorientował się, że padł ofiarą perfidnego oszustwa!
Czytaj również: Koronacja Cecylii Renaty Habsburżanki. Najgorsza polska koronacja?
Bibliografia:
- Besala Jerzy, Awantury o kobiety w Polsce szlacheckiej, Warszawa 2014.
O autorze: Piotr Wojciechowski
